TE WAKA MAORI O AHURIRI.

"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 16. ] NEPIA, HATAREI, HANUERE 9, 1864.. [VOL. I

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

MAI. _

HE whakapae teka na Nikora kia Toha te ki nana,

na Toha, i ki mai ki te pakeha kia herea ia;

kaore rawa he tikanga o ena korero, he porangi

noa iho. Ko etahi ki kino a Nikora mo Toha hei

aha koia i maharatia ai?

Ko Porikapa Tamaihotua e mea ana ki nga ta-

ngata haere i te ara i Porangahau, haere ki Wai-

pukurau, me tutaki i te keeti i Otuhaikawa, (i hea

ranei)

Ko Renata o Patangata e ki ana ko tetahi o

ana panuitanga kaore i puta i te nupepa nei.

Engari me tuhi mai ano a Renata tetahi reta, no

te mea kua ngaro te mea tuatahi e korero nei

tera...... -

Ko te pauna a Renata Hoekai raua ko te

Paraone Kuare, mo a raua nupepa, me tieni ki

te note ka whawhao ki roto ki tetahi pukapuka,

ma te meera e kawe mai. Engari me upoko

Kuini i waho, me tuhi hoki te ingoa o Hemi

Wuru ki -waho i te takai. Kai te ki raua ko a

raua te tekau herengi, mo te tau kua mutu nei;

kaore ia, kia taka ra ano ki te marama i timata

ai te nupepa nei katahi ia ka mutu te tau, ka rite

ai nga herengi—kia te 10 pea nupepa ki muri.

He maha, maha noa atu, enei reta maori kua

tae mau. Ekore rawa e taea te ta. Mehema e

rite katoa ana nga tangata ki te utu, katahi pea

ka taea te whakanui ake i te nupepa nei kia rahi.

Tae rawa mai te reta a Heremaia Tamaihotua

o, Wairarapa, mo te ture hipi; kua oti noa te nu-

pepa nei; engari hei tera wiki puta ai. E ki ana

kaore ia i uru ki roto ki taua tikanga.

HE tau hou tenei. He takiwa whakapu-

tanga aroha na te pakeha, tetahi ki tetahi;

tuku mai i ona tipuna, taea noatia mai

tenei takiwa, ko taua ritenga ano. Ka tu-

taki tetahi i tetahi i te huarahi e haere

ana, ka karanga: —" Kia ora koe i te tau

nei!" Koia hoki tenei, ka karanga atu

ano matou ki nga hoa maori, —" Kia ora

koutou i te tau nei, e Ngatikahungunu !

kia kake koutou i runga i te whakaaro

pai; kia mahue nga whakaaro pohehe. "

Ka titiro whakamuri te tangata, katahi

ka kitea iho nga kino, me nga wahi po-

wharu o tona huarahi i haeremai ai; a,

ka whai tauira hoki hei matauranga mona

mo mua ake. Na, me titiro whakamuri a

Ngatikahungunu, me kore e kitea etahi ri-

tenga he o roto o te tau kua hori atu nei,

hei whakarerenga mana.

Ko tetahi mea e kitea ana e matou e

kino ana, ko te whakahaeretanga i nga

ritenga o nga runanga. Ehara i mua

tenei hanga a te runanga; no naianei ano.

Mehemea e tika ana te mahi a nga runa-

nga ekore hoki matou e whakaputa kupu

inaianei i tenei nupepa. Tena ko tenei, he

patu tangata ia, me korero ano. Tona patu

i te tangata, he tango he, he muru rawa i

nga hanga a te tangata. He hara iti noa

te hara o te tangata riro rawa ana ko te

hoihoi, ko te kau, ko etahi atu taonga hui

ranei i te runanga te tango—noho rawa

kore iho te tangata, me te mea he tangata

ke te ahua e noho ana i waenganui pu o

ona matua, te taea te aroha i te wehi ki te

runanga. Tetahi, he kore rawa, te hara o

te tangata, hei aha ma te runanga? he

whakapae makutu, he aha noa ranei, ka

waiho e te runanga hei take muru i nga

taonga. Ehara i te noho ora; erangi, e

rite tonu aua ki nga wa o te taua muru; o

te pohehe noa iho o mua. Noho wehi ana

te tangata, 'haere wehi ana.

Tetahi mea e tirohia ana e matou, ko

nga upoko a nga runanga; ko etahi e

ahua tika ana, ko etahi e pohehe, noa iho

ana. Ehara i te mea he rangatiratanga

nona ake i riro ai etahi o ratou hei upoko

runanga; engari he waha nui ki te kore-

ro. Tana tikanga ehara i te mea he whai

ki nga ritenga e pai ai te katoa, e noho

ora ai te tokomaha; engari, he whakanui

i a ia ake aho; he mea kia hoki te katoa

kiraro, kia kake ko ia. ki runga- ko tana

kupu kia maua. Mehemea ka pena tetahi

Kai Whakawa pakeha, ekore e waiho:;

tena e whakahokia ki raro: no te mea ko

te tikanga i whakaturia ai, hei tiaki i te

pai, hei pehi i te kino—-tena ko te maua-

hara, ko te aha, ekore e tau ki te Kai

Whakawa, ki te upoko runanga ranei.

Tena. koutou te ui mai nei.: —"Kowai te

tangata maori e penei ana?" He kore,

koia? Otira ma koutou ano e rapu. Kua

rongo matou ki nga ritenga pohehe i ahu

mai i Porangahau; puta noa mai ki etahi

o nga tangata o konei taua ritenga a te ru-

nanga kia kaua e puta nga tangata ki te

katikati hipi, kia tae ra ano ki ta te runa-

nga utu i karanga ai ka mahi ai i taua ma-

hi. Kei te mea matou he tikanga whaka-

kake rawa tenei, he tikanga whakataure-

reka i te tangata. Na te tangata ano ona

ringaringa, me ona waewae ekore e tau

te runanga hei whakakore i te mahi ma te

tangata. Tena koia, e homai ranei e te

runanga he kai, he moni ranei, he kakahu

ranei, mo nga tangata e whakarawakoretia

ana i te whakakahoretanga ite mahi ma

ratou ? Ekore ra e homai. Inahoki; he

aha te rawa i muru ai i nga hoiho, i nga

taonga o nga tangata ? Kaore ra hoki;

tona ritenga he tahae marire. Penei hoki

me te tahaetanga a Paora te Ropiha o Po-

rangahau i nga moni utu whenua o reira

—ko taua tu ano tenei e mahia nei. Kanui

rawa te. pohehe o ena tikanga e whakatupu

nei i te muru, i te tahae, i tenei kainga

pai i Heretaunga.

Ko tenei, ka timata nei he tau, hou, rae

timata hoki he ritenga hou; me whaka-