TE WAKA MAORI O TE AHURIRI

"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 17. ] NEPIA, HATAREI, HANUERE 23, 1864. [VOL. I

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

MAI.

KUA tae mai te te kau herengi a Matene Ruta o

Rangiwhakaoma, me nga moni hoki a Henare

Potae o Tokomaru tenei ano.

Me titiro ano a Hemi Waiparera ki te panuita-

nga a Hemi Raarenehi o Otamatiti-—e ki ana me

pa ki a ia i te tuatahi, muri iho ka a ai te hoiho

a te tangata.

Tena te nupepa ka riro atu ki a Nikora Ngara-

ngi—ko tona kupu me whakamana e ia.

Tenei te reta a Paora Koropura. E ki ana a

ia, mo runga i te reta a Henare Wahine, ehara i

Kairakau te ture kati hipi; engari, no Eparaima,

no Porangahau, no Whangaehu, no Tautane, no

te runanga o Karaitiana me etahi atu runanga.

E ki ana, he aha i kore ai e ki atu a Henare ki a

Renata Pukututu, ki nga kai whakaae o tena

ture, kia katia e ia ana hipi 1

He aha koia i ui mai ai a Hemi Waiparera ?

Hua atu me homai tonu ana herengi te kau.

He mea atu tenei kia mohio koutou ki te tohu

mo nga tangata kua utu i ana nupepa; ara, ko

nga ingoa o nga tangata kua taia ki te perehi ki

waho o nga takai, ko nga mea ena kua utu; ko

nga tangata kaore ano kia utu noa, kua tuhitu-

hia a ringaringatia noatia o ratou ingoa ki nga

takai.

Kei hea ra ano nga moai a Nguha, a Paora

Nikahere, a Otene o Porangahau, a te Hapimana

Tunupaura, a te Ruahoru, a etahi atu hoki i tuhi

katoa mai nei ratou, i mua atu ra, kia hoatu he

nupepa ka homai ai nga moni—hua noa he

pono.

Tenei te reta a te Matenga te Mano katahi ano

ka tae mai; e ki ana e ia e haere ana mai

tana tamaiti raua ko Ihaka Whanga—ma raua

hoki e kawe mai nga moni mo nga nupepa ki te

Mahia. Kia pena anake te whakaaro o nga ta-

ngata katoa, ka mau ai ta matou mahi ki tenei

nupepa; ka kore, mea ake mahue ai. Tenei ano

hoki nga tangata e kiia nei he rangatira, otira

kaore ano kia puta he whakaaro mona.

E mea ana matou i tetahi atu nupepa kia

whakaaturia te mahinga, me te whakatupuranga

o te kai nei, o te tupeka.

HE kupu atu tenei na matou ki a koutou,

nga maori o Heretaunga, mo a koutou

mahinga kai kia taiepatia ki te taiepa ua-

ua, kia kore ai e takahia e te hoiho, e te kau.

Ko te take tenei o etahi o nga kino o te pa-

keha raua ko te maori i tenei kainga i nga

takiwa kua hori atu nei. Ko nga taiepa

ehara i te mea tikanga; he mea here noa-

iho etahi ki te harakeke, ki te kareao;

oioi kau ana i te puhanga o te hau—ko te

haerenga atu o te hoiho, o te kau, he hinga

anake, a, ka pau nga kai. Heoi, pouri

ana te maori, pouri ana hoki te pakeha.

Ko te pouri o te maori, ko ana kai ka pau;

ko te pouri o te pakeha, ko aua kuri ka

hopungia—katahi ka tupu he totohe,

mauahara aua tetahi ki tetahi. He aha

koia koutou te tahuri ai ki te hanga taiepa

penei me ta te pakeha ? Ehara koe i te

tangata iwingohe. He tokomaha hoki o

koutou tamariki e haereere noa ana i runga

i te hoiho haere noa ai—he aha te whaka-

mahi ai ? Ekore ano hoki e taea te here i

nga waewae o tenei tangata o te kau, o te

hoiho ranei. Ka kite ano i te wahi kai,

ka hoki auau ki taua wahi ano. Ki te

mea e hiahia ana koutou kia ngaro enei

he, me tahuri koutou ki te hanga i nga

taiepa kia pai; ka kore, ka nui haere te

raruraru apopo—ka nui haere te hoiho

me te kau, ka nui haere hoki te takahi i

nga mahinga kai. Na koutou ano i tuku

te whenua hei haerenga mo nga kuri o te

pakeha, riro aua hoki nga moni a te pake-

ha i a koutou i runga i te hoko, i runga i

tereti. Ekore hoki e tika te ki mai kaore

koutou i mohio ki te ahua o tenei hanga o

te kau, o te hoiho; kao, i mohio ano kou-

tou—me te reti tonu koutou i te whenua i

runga i to koutou matauranga. Heoi ano

ta te pakeha ki a koutou ko ana moni mo

nga wahi e reti ana ki a ia; ko nga wahi

e puritia aua e koutou, ma koutou ano ena

e hanga ki te taiepa totika—ki te mea e

wehi ana koutou koi takahia. Ka noho

whare kore au, ka mate au i te hauaitu;

ka hanga whare au moku, katahi au ka

ora. Ko te mahi tika tenei ma nga runa-

nga mehemea e aro ana ki nga tikanga e

ora ai te katoa. Parau noa ana ki te wha-

katakoto " ture kati hipi, " (he poka noa ki

te mahi a te tangata); te tahuri ki te

whakatakoto "ture taiepa, " (he oranga

mo te tangata).

Koi mea koutou he mea iti tenei

mea; kaore, he mea nui ia. E rite ana

ki te whewhe e tupu ana ki te tinana o te

tangata; nawai ra i iti te mamae, i iti, ka

nui haere hoki—a, ma te mea ka maua, ka

pehia te pirau ki waho, katahi ka ora.

WAIKATO.

KAORE rawa he korero tikanga o Akarana;

kotahi ra ia te korero, ara, erua nga tima

kua whakaritea e te Kawanatanga hei kawe

hoia ki Tauranga—e meatia ana hoki kia

whakaeketia taua kainga ki te hoia.

Kua tae mai etahi kaipuke uta hoia mai

o rawahi.

Ko te Tianara me ona hoia kei runga

mai o Whatawhata — kei Tui karamea.

Kei te mahi etahi ki te kawe kai, paura,

aba noa atu, ki Ngaruawahia whakaputu

ai.

E ki aua ko te hoa riri (tata rawa ki te

3000) kei te taha ki runga o Waipa e noho

aua; ko nga pa o ratou e ono, kei te

huarahi e haere atu i te Rore ka haere ki

Ora kau—e ki ana he pa kaha anake. Ko

nga iwi i roto i a ratou ko Ngatimaniapoto