TE WAKA MAORI O AHURIRI

"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 21. ] NEPIA, HATAREI, MAEHE 19, 1864. [VOL. I.

PANUITANGA,

He tini nga tangata maori e haere tonu mai

ana ki te matakitaki i te perehi i te whare ta o

te Waka Maori. Te taenga mai ki konei e

kore e titiro noa, a, ka nga i a pea te ngakau, a

haere ka hoki; engari, he noho roa iho ta ratou

mahi whakararuraru ai i nga kaimahi. He mea

atu tenei, kia mohio te tangata haere ruai, ka kite

ra i te mahi, heoi me hoki—kei noho roa i konei

riro ke te whakaaro o nga kai mahi ki runga ki a

ratou (nga maori), he tonu iho te mahi.

Kia rongo mai koutou nga maori o Heretaunga.

Kua hoha matou ki te mahi kau noa iho i tenei

taonga i te nupepa. Ta matou ki tera e manaakitia

nuitia e koutou hei taonga pai mo koutou. Heoi,

ko tenei, kia mohio koutou, me whakamutu e

matou i tenei nupepa nei ano. Ko te whaka—

mutunga tenei o nga nupepa e hoatu ki a koutou.

ki nga mea utu kore. Engari ma nga mea kua

utu anake ano nga nupepa o muri. Otira ki te

mea ka homai wawe nga moni katahi ka haere

tonu atu nga nupepa—ka kore, ko te whaka-

mutunga tenei.

KUA MATE,

I Waiopawa, i te 7 o nga ra o Maehe. RATIMA,

te taina matamua o TOHA RAHURAHU, o te

Wairoa. No roto i te pukapuka te mate. He

tini nga pakeha o rawahi e mate ana i taua

mate.

TENA kei tetahi wahi o tenei nupepa te

panuitanga o nga tikanga o te Kawanata-

nga mo nga maori kua pa ki te whawhai,

ki te mahi Kingi hoki. Otira tena ano ia

nga iwi mana e ata titiro ki tenei panuita-

nga—ara, ko nga iwi kua mau pu, kua

uru rawa ki roto ki te whawhai. Kaore

matou e mohio aua ko Ngatikahungunu i

penei, He tika ano ra tena ano ona ta-

ngata, kotahitahi nei, kua riro atu pea ki

te whawhai; otira, nana atu ano pea toua

whakaaro—me te mate ano, mana atu ano.

He tika ano hoki tena ano etahi tangata

kua mau ki te kara Kingi. Engari kaore

ano pea kia pumau ona whakaaro ki

runga ki taua mahi. E taea ano te hoki

mai ki te pai. Koia tenei mana e whaka-

rere i tona mahi pohehe, heoi ano kaore

he aha mona.

Ka kite koutou i te panuitanga mo te

nupepa nei kia whakamahue te hoatu ki

nga tangata utu kore i muri iho i tenei.

He nui noa atu nga moni o Ngatikahungu-

nu; a, e kore e marere te mea paku noa

nei hei whakarite i te mahi a te tangata i

tona taonga hei whakapakeha i a ia. Me

he mea ko nga puku kakai e haere aua mai

ki nga tangihanga, katahi rawa ka mene

nga uaua ki te kohikohi moni hei hoko

kai; te ai he tikanga hoki ki a ia—he no-

ho hemo kai tona tikanga i muri iho. Aua

ope tangihanga nei, ka kai i nga kai o te

tangata whenua, pau ake, (me te korokoro

o te Parata e horo nei i te wai), katahi ka

hoki ki ona kainga ngau tuara ai ki te iti

o te kai i homai ma ratou.

W A I K A T O.

KAORE tahi he korero hou o te whawhai. Ko te

Tianara ratou ko ana hoia kei te Awamutu tonu

ano—ko etahi kei Rangiaohia. E ono rau nga

hoia kua tae ki Kihikihi i muri nei: kei te hanga

pa mo ratou i reira. Te taenga atu o aua hoia ki

reira ka puta mai etahi maori i tawhiti pupuhi

mui ai, otira kaore i tata mai nga mata. No te

tukunga atu o tetahi hunga ki te whai, katahi ka

oma, a. ngaro atu ana ki ro ngahere. He nui noa

nga hoiho, me nga kau, kua riro i te pakeha—he

pounamu etahi, he pu. he poaka, he pikaokao, he

aha noa atu. E ki ana nga mara taewa, kaanga

hoki, o taua whenua, tae ana ki te 800 eka. —kei

te pakeha inaianei. No tetahi ra ka kitea nga

maori e keri parepare ana i runga i tetahi hiwi i

te huanui atu i Kihikihi ki Orakau—e toru maero

te pa mamao atu i Kihikihi. Katahi ka haere

atu nga hoia 500. Te taenga ki te huanui ka pa-

ku te pu a te mea i waiho hei tutai; muri tata

iho ka paku ano e rua nga pu, hei tohu atu ki te

hunga e mahi ra i nga parepare. Kitea ana i

konei tetahi whare nui i te taha maui o te hua-

nui e wera ana i te ahi—hei tohu ano pea. Haere

tonu te hoia ra, tae ki tetahi taiepa i hangaia hei

kuti i te huanui; ka, turakina tenei ki raro, ka

haere tonu nga hoia, ka tae ki nga parepare i ki-

tea atu ra e mahia ana. Te roa o tetahi 40 iari;

te hohonu o te whakaawarua 3 putu—ko tetahi

parepare kua timataia raro iho. Ko nga tangata

kua oma katoa—kotahi te kete kaanga i reira e

takoto ana, me te hoe manuka. Haere tonu te

hoia, ka mahue mai nga tuara witi, taewa, kaanga

hoki, ki muri; haere tonu ka tae ki te kainga.

Kua oma anake nga maori; kitea atu ana e te

pakeha 50, tae ki te 60, nga maori e piki atu ana

i tetahi hiwi i te taha katau o taua kainga—e ki

ana he pa maori ano kei runga i taua hiwi. Heoi,

hoki ana mai nga hoia ki Kihikihi.

E kite aua e matou i roto i nga nupepa o Aka-

rana tetahi korero mo Ngatiwahuta. E ki ana

50 nga tangata o taua iwi kua homai a ratou pu,

paura, nae nga patiti, ki a te Kawanatanga—e

mea ana me rautu ratou te riri.

Ko te Rakatau kua mate Ko tetahi ia o nga

herehere o Rangiriri. I mate i runga i te kaipu-

ke i whakanohoia ai ratou ko ona hoa—he mate

tororere tona mate. Mahi noa te takuta ki te

rongoa; whangai noa ki nga kai pai, ki te waina,

ki te hua pikaokao, ki te huka, ki ti. ki te aha

noa. kaore hoki i ora. Ko etahi o ana hoa i ru-

nga ano i taua kaipuke i pangia ano i taua mate;

. engari ratou i ora ake.