TE WAKA MAORI O AHURIRI

" KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 24. ] NEPIA, HATAREI, APEREIRA 30, 1864. [VOL. I.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

MAI.

KO Matene Ngapuhi e ui ana ki te tikanga i kore

ai he nupepa mana. Aua ano. Ehara i a matou

te kore. Nau ano ra i ki me hoatu nga nupepa

mau ki te meera ki te Mahia—heoi hoatu tonu

ana e matou, kaore ki a mahue tetahi. Engari

mau e ui ki a te Moreti; e ki ana hoki koe kai te

mohio taua pakeha ki a koe. Ma matou hoki e

ui ki te pakeha tiaki i te meera o te Wairoa—

tena pea kei reira e takoto ana. Kua tahaetia

ranei e tutahi tangata. Mau ra e ki atu ki a te

Moreti kia kaua e hoatu te nupepa mau ki te

tangata ke mana, e mau atu; engari me waiho

umu ra ano e tiki mai, kia tika ai. Kai te pouri

matou i te ngaronga o au nupepa.

Tenei nga herengi e rua (2s) a Wiremu Paekohe

o te Mahia kua tae mai; me nga herengi e rua

(2s) hoki a Wi te Rua Maunga o te Mahia ano.

Ko nga herengi (2s) a Hoera te Kautu tenei ano.

KUA mutu pea tenei te whawhai ki nga

Kainga o Waikato inaianei; he mea hoki

kua riro katoa mai nga kainga o reira ki

te pakeha, kua kore he hoa whawhai. Ko

nga tangata o te Kingi kua riroriro atu ki

etahi wahi o te moutere. Ko te Tianara

me te nuinga o nga hoia kua riro mai ki

Tauranga i runga kaipuke; ko etahi kua

waiho atu i Rangiaohia i roto i nga paraki

hei pupuri i nga kainga. Heoi, kua mate

ena iwi i runga i ona kainga; te whaka-

mutua pea tona mahi ka tahuri ki nga

ritenga o te Kuini kia noho ora ai ratou

nga morehu; kaore, kua riro mai tenei

ki nga kainga o etahi tangata whakakino

ai—koia tenei kei Tauranga inaianei. Me

titiro tenei tatou ki Tauranga, kei reira te

rongo o te riri apopo—a, ko tona mutunga

iho apopo he pena ano me Waikato.

T E W H A W H A I.

E riri ana te riri i Orakau ka rewa mai te

tohu i Maungatautari i te Hatarei, te 2 o

nga ra o Apereira, ka haere mai ki Pukerimu

huaki ai—he pa no te hoia a Pukerimu

kei tana whenua. He mahara kua mene

te nuinga o nga hoia ki Orakau i haere mai

ai—tau ki te 250 taua tohu. No te

tatanga ki te pa ka rokohanga i etahi o nga

hoia haere hoiho e hoki mai ana ki te kainga

me nga kete kaanga hei kai ma o ratou

hoiho. Katahi ka puhia taua hunga hoia

nei; ka tu aua ko te hoiho kotahi, ko nga

tangata i puta katoa. Katahi ka whakaputa

etahi o nga hoia ki waho ki te riri; ki hai

i maunu nui ki waho, koi titiro nga maori

he tokomaha ratou, a, ka wehi, ka oma.

No te kitenga i te hoia e haere atu aua ka

whati ki te taiepa i muri i a ratou, he mea

keri a awatia hei taiepa kau—katahi ka

tau iho ki koua pupuhi ai. Ki hai i whai

miniti e pupuhi aua ka riro ano, ka whati

kino tonu iho; makaia aua etahi o ratou

kahu ki te whenua kia mama ai te oma.

He tokoiti no nga hoia haere hoiho i reira

te taea ai te kokoti kia tae ake nga hoia

haere i raro—ko te nuinga o nga hoia

haere hoiho e ngaro ana i Orakau. Heoi,

ka whaia haeretia e te hoia i raro i te

whenua; whai noa, maero noa e whai ana,

katahi ka tukuna atu ka hokimai ki te

kainga. Kaore o te pakeha i tu; kaore

hoki i mohiotia o tera.

Kotahi te tangata maori, ko Hakaraia te

ingoa, he kai hari meera no te Kawanatanga,

i mau i te hoa riri, arahina atu ana ki

Maungatautari. No te taenga ki reira ka

puhia tona hoiho, ka tahuna te tera me te

paraire ki te ahi, me te peke o te meera

hoki i tahuna ano. No te 3 o nga ra o

Apereira ka haere atu te tangata no Wiremu

Nera ki te tono i taua tangata kia tukua

mai; heoi tukua mai ana, me te ki mai

koki heoi te tangata e whakaorangia—ki

te mau he tangata apopo ake nei e hari

meera ana mo te Kawanatanga me pupuhi

kia mate.

Ko Wiremu te Awaitaia o Ngatimahanga

kua tae ki Porewa i Maungatautari ki te

korero ki nga rangatira o reira kia whaka-

mutua te whawhai, kia houhia te rongo.

I waho o te pa ta ratou huihuinga. Ka

korero atu a Wiremu te Awaitaia, ka ki

atu kia hohoro te whakaae ki nga ritenga

o te Kuini; heoti ano he oranga mo ratou.

Ki te roa ratou e rapu aua katahi ratou ka

raru apopo. Ko Waikato rawa ano taua

i karanga atu ai kia whakarongona aua

korero. Mehemea ko te ahua o mua ka

rongo ratou ki tona reo; ko tenei, kua

wehe ke atu pea i a ia o ratou whakaaro.

He tangata ia no te pai; te maunga o te

rongo i mua i Taranaki, i reira ano ia—

ko tona mahi pai tena he houhou rongo.

Katahi ka whakatika a Kereopa o Tainui,

a Ruihana o Ngatipou, me etahi rangatira

atu o Waikato, o Ngatimaru hoki, ka ki e

pai aua ratou ki te tikanga o te Tianara,

me homai e ratou a ratou pu ki a ia; heoi,

ka tae a Kereopa ki nga pu e rua ka wha-

katakoto ki te whenua; katahi ka ki atu

nga kai whakamaori e kore e pai te Tianara

ki tena, engari me mau rawa e ratou nga

pu ki a te Tianara, ma o ratou ringa ano

e hoatu. Heoi, whakatika ana nga ta-

ngata te kau ma rima haere tonu atu aua

ratou ko Wiremu te Awaitaia, tae atu ana