WAKA MORI O AHURIRI

"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 46. ] NEPIA, HATAREI, MAEHE 18, 1865. [VOL. II.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

MAI.

TENEI nga tangata e tuhi mai ana kia panuitia

nga hoiho ngaro. Na he mea atu tenei ekore

matou e pai kia whakakapia te nupepa ki ena mea.

Tetahi ekore e mohio nga pakeha ki te reo maori.

Engari me haere nga tangata e hiainu pera ana

kia Hemi Wuru kai taia ki tona nupepa pakeha—

he ritenga ano hoki tona.

Kua taia ki te nupepa pakeha te utu o te wha-

kawhitianga i Whareama e ki mat nei a Hamuera

Tangatakino.

Tenei te reta a Raniera Turoa. Kua pa matou

ki o pakeha. E ki mai anu ekore raua o hoki atu,

he mahi kino no koutou ki a raua. E mea ana kiu

whakahokia mai a taua moni i a koutou.

Tenei te reta a Piko. He whakaatu mai i nga

iwi, i nga tangata, kua tahuri ki if Hau Hau. E

kore e o taua reta ki te nupepa nei. Hei aha hoki

ia? Mana e kite i te he o tena mahi apopo ake

nei, a, ka mahue.

Hei a Hune nei ka mutu te rua o nga tau o te

nupepa nei. He tokomaha nga tangata kaore ano

kia homai nga moni mo tenei tau e nacre nei.

Engari nga mea kaore ano kia homai, me hohoro

te homai; ka kore, meake whakamutu ai te hoatu

nupepa ki a ratou. Titiro rawa atu apopo ake

nei, po ! kei hea ra ?

Ki te taringa whakarongo i tawhi i he mea

noa pea te matemate o te tangata e mate-

mate mai nei. E pa kau ana te rongo ki

te taringa, kaore e hohonu iho ki roto ki

te ngakau te mamae—no te mea hoki kei

tawhiti e noho ana, kaore e kitea iho e te

kanohi. Koia hoki me tatou, kei runga

kei te ora e noho ana; ko te rongo kau o

te mate e puta ana mai ki a tatou; ko te

ringa o te mate ki hui ano kia pa ki a tatou.

Tena pea etahi tangata e noho ahuareka

ana ki taua hanga, ki te whawhai—na te

mea ra e ngaro ana i tona kanohi. Mehe-

mea ka kite pu i te rau tangata e tawheta-

wheta ana i roto i ona toto, e ngaoraora

ana, e aue ana i te mamae, katahi rawa ka

tau te pouri ki te ngakau; katahi rawa ka

whakaaro ake pea te ngakau hei aha ra te

pai kia maumautia enei tangata tokomaha

ki te mate i runga i tenei ritenga wairua

kau ? Ko te ritenga Kingi ta matou e ki

nei; he wairua hoki ia—ekore e taea te

tinanatanga. Tena iana; mehemea i ata

puta taua ritenga, noho katoa ana pea te

motu i raro i a Waikato raua ko tona

Kingi. Katahi ka pehea ? Katahi ranei

ka ora, ka noho rangatira te tangata ? Ki

ta matou whakaaro katahi ano ka noho

mate. No te mea kua kitea nga mahi a Wai-

kato i mua ai. Tona whakaaro i mua, he

mea kia whai mana ia i runga ake i nga iwi

katoa; tona whakaaro hoki inaianei, he pe-

na ano—he mea kia puta mai i a ia he ti-

kanga mo te motu katoa. Na te mea he

huarahi ke tana huarahi inaianei. Ko tona

huarahi o mua kua kapi i te pakeha; kua

kore e puta tona whakaaro whanoke inaia-

nei i te Pakeha nana i arai. Na konei ka

anga ka whakangore ki nga iwi kia tahuri

ki tona ito ki te pakeha, kia aia katoatia ki

te moana. Muri iho ka pehea ? ka noho

ra ko Waikato te tangata. Mehemea e

rite ana te mana o Waikato ki to te Pakeha,

tena ranei e rite ki te Pakeha te manawa-

nui, te pai marire ? Kaore pea; penei kai

te whakahianga noa atu ki nga iwi katoa o

o

te motu.

Engari te whakauru ki roto ki nga rite-

nga ngaware o te Kuini, ratou ano me nga

tangata katoa o etahi wahi atu e hiahia ana

ki te whawhai, kia ora ai. kia whai morehu

ai. Ki nga ture o te Kuini he tangata te

tangata; ekore tetahi e kiia hei takahi i

tetahi ekore tetahi e kake ki runga, ko

tetahi e hoki ki raro, Heoiano te tikanga

e hoki ai te tangata ki raro ki to te Kuini

Ture, he whanako, he kohuru, me etahi he

atu—he mea tika hoki kia kuare te tanga-

ta he.

WHANGANUI.

KUA tae mai he rongo korero no Whanga-

nui Kua hinga te parekura ki Ohoutahi

a nga maori Kuini ratou ko te Hau Hau.

• E whitu nga parepare i keria e te Hau Hau

i waho o to ratou pa—kotahi i te taha ka-

tau, kotahi i te taha maui, e rua i runga i

tetahi puke i roto i te motu rakau i mua

mai o te pa, ko etahi e toru i raro ki te

whenua raorao i te taha ki nga parepare o

nga maori Kuini. I tetahi o enei i muri

nei te haki o te Hau Hau e tu ana. 1 te

23 o Pepuere ka huaki a Kawana Paipai,

ratou ko ona tangata 30, ki tetahi o aua

parepare i raro nei. Ki hai i taro ka horo

te pa, mute ana hoki tokoono o te Hau

Hau—mate rawa ena. No te ata o te 24

o Pepuere ka piki nga maori Kuini kotahi

te kau ma rima ki nga parepare i runga i

te hiwi—ko Hori Kerei i roto i te 15, ko

Kawana Paipai, ko Horopapera hoki, No

te ekenga ki runga ka wehea ratou kei reia

ratou e te hoa riri—tokorima i mua i haere

ai, ko te tekau i muri haere ai. Tena te

rakau nui he mea tua na te Ban Hau i waho

o te parepare e takoto ana; ko nga pakiaka

i anga mai ki waho, ko nga peka i anga

atu ki te pa. Katahi ka rere te tokorima

ki roto ki nga peka pupuhi ai ki te pa; ko

te tekau i noho i tua i nga pakiaka. Pu-

puhi noa mai ra Hau Hau i roto i te pare-