WAKA MAORI i AHURIRI.

"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 49. ] NEPIA, HATAREI, APERIRA 29, 1865. [VOL. II

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHl

MAI.

TENEI ano te reta a Heremia o te Wairoa. Otira

ki ta matou whakaaro kaore e tau ena korero mo

te purimu o nga tangata hei korero mo te nuipepa.

Engari ma nga tohunga karakia tena wahi. Ma

koutou ra e mahi atu.

Hei te meera i muri tonu i tenei ka tukua atu

tetahi nuipepa nui ki a koutou. He nui nga

korero e takoto nei mo roto.

WAIROA.

KUA tae mai nga rongo o te Wairoa. No

te 19 o nga ra o Aperira ka tae mai te

Hau Hau ki te Uhi, te pa o Ngatikuru-

pakiaka. E kiia ana e 300 ratou, tae ki

400, taua ope. No te kitenga o nga pa-

keha i tenei taha o te awa, me o ratou

hoa maori, e whakaara ana te Hau Hau i

ta ratou pou, katahi ka mau ki a ratou pu

hei tiaki mo ratou. Ka mutu, i te aonga

ake o te ra ka turakina e te Hau Hau te

pou ra, ka whakaarahia tetahi, he mea tei-

tei ake; ka whakamana te kurapae ki

runga, ka whakairia nga kara maha ki

runga, E pehea ana ranei ana ritenga o

aua kura? He kore tona ano pea. I

whakahuatia tetahi o aua kara ko Henare

te Apatari, hei patipati pea mo tona iwi

kia tahuri kia a ratou. Muri iho ka whai

korero. Ko Taiapa, ko Maihe, ko Pitiera

Kopu nga kai korero. Utua ana mai a

ratou korero e Paora Korori raua ko te

Waru, ratou ko etahi atu. Ina ano aua

korero kua tae mai ki a matou, hei tetahi

nuipepa i tua i te Wiki nei ka taia—he

roa hoki, ekore e o ki. tenei. Ko Ponipata

te poropiti o te Hau Hau. Na, he ranga-

tira kaha, no Wi Wi tena tangata a Poni-

pata, te hoa riri o Weretana i mua; a, mate

ana, riro ana i a matou i te herehere. Ko

tona wairua pea tenei kua whakatangatatia

inaianei e te atua o te Hau Hau hei tiu

mana. E pouri ana matou ki te koroheke

nei ki a te Matenga Tukareaha e korerotia

ana kua rere ki te Hau Hau. Hua noa be

pono tona reta i taia ki te nuipepa nei, i

ki ai ia ekore ia e pai ki aua mahi kohuru

a te Hau Hau. Rongo rawa atu kua pe-

peke tonu te rere ki roto i a ratou i te tae-

nga mai ki tona kainga.

Kanui te whakapai a nga pakeha katoa

o te Wairoa, o konei hoki, ki a Kopu ra-

tou ko Paora te Apatu, ko Taiapa, ko

Maihe, me nga tangata katoa e piri ana

ki te taha Kuini. Na ratou te tino mahi

whakakotahitanga mo te pakeha raua ko

te maori. Ka mohiotia kohi ratou inaianei

he hoa aroha no matou; hei pou whaka-

whirinaki tanga ratou mo nga wahine me

nga tamariki o te Wairoa.

Heoi, he kupu tenei na matou ki nga

rangatira o te Wairoa. He pai rawa tena

mahi a koutou, te pana i nga iwi kohuru e

kawe mai ana i ona ritenga kino ki to

koutou kainga. Otira koi mahara koutou

ko te Hau Hau anake kai te kohuru i te

tangata. Tena ano tetahi tangata kohuru

kino rawa; ko WAIPIRO tona ingoa.

Engari ano ra te Hau Hau e kitea ana tona

mahi tapahi i te tangata, e mohiotia ana tona

ahua. Tena ko Waipiro e mahi puku tonu

ana ki te ngau i te ngakau o te tangata,

pirau iho, mate iho. Koi titiro koutou ki

te mahi a te pakeha ware ki te kai nui i

tana kai, a, waiho ai hei tauira mo koutou.

Ka rangatira te ingoa o te Wairoa ki to

koutou kaha ki te Hau Hau; akuanei, ki

te kore koutou e tupato, ka kuare akuanei

i te mahi a Waipiro. Kua rongo hoki

matou e nui ana te mahi kai waipiro a nga

tangata o kona inaianei. Engari me kaha

koutou ki te pehi i taua mahi.

Ko Waikato tena kua tae ki Rotorua, ko Wi

Tamihana te rangatira i roto i a ratou. He reta

na Hakaraia o te Rawhiti nana ratou i tiki

ake hei awhina i a ia ki te riri ki te Arawa.

Ko taua iwi ko te Arawa kei tetahi mou-

tere e noho ana i te moana i Rotorua, ko

Mokoia. te ingoa. E ki ana a Wi Tamihana te

mea i whakaaetia ai e ia taua reta a Hakaraia, mo

te hopukanga i te ope Hau Hau e te Arawa i te

taha ki Maketu i mua ra—i mau ra a Hori Tupaea.

Ko Piperiki, ko te pa nui o Pehi i Whanganui kua

nohoia o te pakeha. E 300 nga pakeha, e 80

nga maori Kuini kai roto i taua pa e noho

ana inaianei. E ki ana a Pehi kaore ano kia taea

noatia taua pa e nga iwi katoa i nga riri o mua.

Kua kati tonu te awa i taua pa, me nga ara katoa;

te ara ki uta ki Taupo, nga ara ki Waitotara, ki

Taumatamahoe, me nga ara ki te taha tonga ki

Rangitikei nei. Kei taua pa hoki te huinga o aua

huarahi katoa.

Ko nga maori Kuini o Taranaki kua pupuhi ki te

iwi o Wiremu Kingi i roto i te pa ki Kaipikari.

No te ata o te 21 o Maehe nei i huaki ai te pupuhi

ki taua pa. Kotahi tonu te whakahokinga mai a

tera i ro pa, muri iho ka tahuti. Ko etahi o ratou

i tu a kiko; ko Kohituku te mea o ratou i mate

rawa—ko tetahi ia o nga tangata nana i kohuru a

Henare Ngakoti ratou ko tona wahine, ko tona

tamaiti, i korerotia i tera nuipepa i mua ra. Heoi,

kua kite tena i te utu o tona mahi. Ka pahure

nga haora e toru ka hoki mai ano te iwi ra, ka

pupuhi mai ki nga maori Kuini e noho ana i to

parae. No te whanaatutanga o te kai pupuhi i a

ia ka tahuti ano, ngaro tonu atu.