"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 56. ] NEPIA, HATAREI, HURAE 29, 1865. [VOL. III.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

MAI.

KUA tae mai nga moni te 10s. a Pahoro Apera mo

tana nuipepa o tenei tau.

Tenei te reta no te Wairoa kua tae mai ki a

matou, kaore i roto te ingoa o te tangata nana i

tuhi. E mea ana matou he parau anake nga ko-

rero o roto; na reira i huna ai tona ingoa e te

tangata nana. Ekore e taia e matou aua korero.

Kua tae mai te reta a Hori Nia Nia he ui mai

ki te Ture hoko whenua. Na, ko taua Ture kaore

ano kia tu noa ki Heretaunga i tenei takiwa.

Engari me noho marire komou ko o pakeha. Ki

te whakaturia taua Ture ki konei a muri ake nei

e kore ano e ngaro ona tikanga.

Tenei te 10s. a Hori Pirihi kua tae mai mo to-

tahi nupepa mana, me nga moni hoki a Wiremu

Mahupuku raua ko Enoka te Wheturariki—te

10s. a tetahi, te 10s. a tetahi.

Ko nga rongo mai o Waiapu he rongo riri.

Kua hinga ano nga parekura i muri mai

nei.

Erua nga ra i whawhai ai. I te 17, i te

18 hoki, o nga ra o tenei marama ano ka

whakaekea te pa o te Mokena ratou ko nga

hoia pakeha e te Hau Hau. Kokiritia ana

e te pakeha raua ko o ratou hoa maori, ka

whati te Hau Hau; hinga iho o te Hau

Hau te kau ma iwa, mate rawa—he toko-

maha nga mea i tu a kiko. Ko nga mea i

mate o te taha Kawanatanga kotahi te

maori i mate rawa, tokorua nga mea i tu a

kiko. Toko toru hoki nga pakeha i tu a

kiko—pai noaiho. Kotahi te poropiti o te

Hau Hau rae nga tangata tokotoru no

Taranaki mai i mate rawa i taua riri ano.

Ko Patara me tona wahine, me o raua hoa

tokowha, i oma ki Raukokore, ki Opotiki

ranei. Ka nui te rawe o te mahi o te hoia

ratou ko o ratou hoa maori; ka hui ta rawa

nei riri, ma te aha e whai! Katahi ka ki

tea e te Hau Hau kaore ratou e taea te

whakaora e to ratou atua parau i roto i te

riri. Heoi, katahi ka anga ka korero parau

he tokomaha o te taha Kawanatanga kua

mate i a ratou. Ko ta ratou tikanga ia he

huna i o ratou mea e mate ana. Kaore, ki

te taha Kawanatanga kaore he hunanga,

kaore hoki he mataku tanga. No te tima-

tanga o te riri ki Waiapu tae noa mai ki

tenei riri o muri nei e rima te kau ma whitu

o te Hau Hau i mate rawa. No te taha

Kawanatanga te kau ma rima i mate. Ko-

tahi to te Hau Hau i mate, he nui nga mea

i tu a kiko, na te mata o te pu repo o runga

o te tima manuwao o te Ikiripi i puhia ki

roto ki to ratou pa ki Pukerimu. Ko taua

tu mata ka rere atu i roto i te pu ka tae ki

tona wahi ano i whakaaro ai nga kai pupu-

hi kia paku, a, ka paku-—ka mate te ta-

. ngata i te maramara, i nga mea hoki o roto

o taua mata.

Ko Iharaira te Hokomau me ona tanga-

ta kotahi rau no te Kawanatanga anake.

Ko Raniera me ona tangata e 200 o Tupa-

roa no te Kawanatanga ano. Kotahi rau

e whitu te kau nga tangata o te Mokena

kei Waiapu. E whitu te kau hoki nga

tangata o te Kawanatanga kei te Mawhai.

Kua rongo hoki matou ko Arapeta, tuakana

o Henare Potae, no te Kingi maori i mua,

inaianei kua rere mai ki te Kawanatanga.

Ko nga maori o te Kawanatanga kua oti te

whakawhiwhi ki te pu, ki te paura inaianei.

Ko nga kainga katoa i taea ai a te Makarini

kanui te whakamihi a nga tangata maori ki

a ia; ara, ki te whakakite, ki te whakaara

waewae. Ko Ngatiporou me era atu iwi i

whakarongo ki nga korero a Patara, i tuku

hoki i o ratou tinana kia arahina e ia ki te

mate, ka nui to ratou kuare. Rite tonu to

ratou kino ki to nga kai kohuru i a te Wa-

kana i Opotiki; ara, ki to ratou tukunga i

taua tangata kino hei kai arahi i a ratou.

Takahia ana e ratou nga Ture o te Atua

Pono, o te tangata hoki. Ko a ratou

mahi ko nga mahi a Hatana, e haere noa

ana e whakawai ana i te tangata kia mate.

Ahea rawa ra mutu ai te whakamana a

enei iwi ki nga mahi porangi o Taranaki ?

No inaianei nga tangata o Ngatiporou i

kuare rawa atu ai ki te karanga i a Patara

kia haere mai ki o ratou kainga—a, tona

tukunga iho he mate ki a ratou.

Ko nga tangata o Taranaki i mate nei i

te pakeha ki o ratou wahi ano e haere nei

ki nga iwi o te motu nei whakakino ai kia

rite tahi te mate ki to ratou.

TENA pea koutou kai te mahara ki te ko-

rero mo te riri i Amerika (e whakahuatia

ana ko Merikena) i tera nuipepa o te tahi

o Oketopa i tera tau, i te tau 1864. I

korero ra matou i reira ki te wehewehenga

o taua iwi, te tahuritanga o tetahi taha o

ratou ki to ratou Kawanatanga whawhai

ai; he mea hoki kia tu he Kawanatanga ke

mo ratou mo te hunga e riri ana, kia motu

ke ratou i te tino Kawanatanga—kia rua

Kawanatanga i taua whenua. Kua maha

nga tau e riri ana taua whenua i tana riri.

Ehara i te riri patai. Kaore ano he whe-

nua i pera te nui o te tangata e mate ana i

roto i te riri me tenei e korero nei matou;

takirua te kau mano o te tangata e mate

ana i te parekura kotahi i tena wiki, i tena

wiki—i tena marama, i tena marama. Na,

i te riri kino tonu ano taua whenua i tenei

tau kua hori nei taea noatia mai tenei taki-

wa; kua mano tini te tangata kua mate.

No naianei kua tae mai te rongo i te Meera

mai o Ingarani kua mutu taua riri; kua

mate tera i tutu nei, kua riro te kaha i te

tino Kawanatanga o taua whenua. Nga