"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 58. ] NEPIA, HATAREI, AKUHATA 26, 1865. [VOL. III.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

MAI.

Ko nga moni enei kua tae mai inaianei a nga ta-

ngata mo a ratou nuipepa; na Nikora Ngarangi

5s.; na " te tahu Kuini o Waerengaahika" 10s.;

na Paora Parau o Turanga 10s.

Ko Nikora Ngarangi e ki ana kua ngaro tona

hoiho i nga parae o Pakohai i nga ra o Apereira

1865, Te ahua he pakaka; he mea hutihuti te

waero; ko te parani kei te tuha maui a te kuki he

penei Ki te mea i tahaetia ka utu e ia ki

te tangata mana e whaki kia £15; ki te kitea i to

parae e tu ana ka riro i te tangata mana e kite kia

£5, E ki aua a Nikora kia taia tenei ki te niu-

pepa pakeha, Kaore ra he tikanga i a matou nao

te nuipepa pakeha.

Ko Paora Ropiha e ki ana kua ngaro tona pou-

namu i te takiwa o Porangahau, o Eparaima. Ki

te kitea me kawe ki te whare o Reme. ka tango ai

i nga moni e £2.

Ko nga "manu pu kaki nui" o Waiapu,

ko te Hau Hau, kua raru i a te Mo-

kena ratou ko nga pakeha. No mua

tata atu i te taenga mai o te tima i

Waiapu, ka tae mai nga korero teka a

te Hau Hau ko nga pakeha kua mate

e 50, ko nga maori Kuini hoki e 50, ko

nga upoko o Pereiha raua ko te Mo-

kena e mauria haeretia una ki nga

whenua. Anana! Kongo rawa atu

ko ia anake ko te Hau Hau kua mate.

Penei tonu hoki a ratou korero i mua

tonu atu nei mo te Makarini. A, ina

ano te Makarini e noho nei. Hei Poti

tangata mana i korero teka ai. He

porangi rawa te tangata whakarongo

atu. Penei hoki a Waikato i mua ai.

Puta tonu mai te rongo ki a tatou kua

mano te pakeha kua mate; kaore, ko

ia ano e mate ana. Muri iho kua kitea

e tatou tona tahutitanga ki ro ngahere,

ki roto hoki ki etahi iwi o te motu

nei—ko tona whenua i mahue ma te

pakeha, te iwi kaha kore nei. A, tera

ano hoki e pera ki Waiapu. Kua kore

hoki ratou e pai kia noho i runga

i te pai, i te ora; mehemea i pera kua

kore he tangata e poka atu. Ehara

i te whakaaro o te pakeha kia tahuri

noa ki te hunga e ata noho pai ana,

Tena ko te Kuri kai tangata me patu,

kia ata tau ai te noho a te hunga

marie. ___________

KUA whawhai nga iwi o te Arawa ki te Urewera.

Haere ake a Ngatiwhare, a Tuhourangi, me etahi

atu iwi, ki te whai i a Kereopa—kaore i tutakina,

hoki ana ki te Whaiti. No muri iho ka raunatia

tetahi pa o te Urewera i te po, ka puhia ka mate

rawa etahi. Tenei ano te reta a te Arawa kei a

matou, ekore e o ki te nuipepa nei.

HE korero atu tenei kia rongo mai nga hoa

maori ki te ritenga o te mahi e hereherea

nei nga hoiho, me nga kau, me etahi atu

kuri, rae ka hopungia e takahi ana i te

whenua o te tangata, te mara kai ra nei a

te tangata. Mea ake whakaturia ai e te

Kawanatanga etahi Kaari pena ki nga

kainga ki uta kia haere ai te mahi i runga i

te ritenga o te Ture; kia kore ai nga raru-

raru e kitea ana i etahi rangi i mua atu, i

te hanga e hopungia noatia ana e te tangata

noaiho i runga i tona whakaaro ake ano.

Ko nga ritenga enei o taua Ture, ara: —

1. Ka takahia te whenua, te mara ranei,

o te tangata e nga kuri o tetahi tangata, me

tuhi atu ki te reta ki te. tangata nana nga

kuri kia mauria. Ka kore e mauria i roto

i nga haora e 24, me utu ia mo nga ra katoa

i waiho ai i runga i te ritenga i te Tepara A

kua tuhia ki raro iho.

2. Ki te ngakau kore te tangata ki te

Pauna (ara, ki te Kaari) i nga kuri e takahi

ana i tona whenua, he mea pai kia tamana-

tia te tangata nana.

3. E pai ana kia Paunatia i runga ano i

te whenua i takahia, ki te Pauna o te Ka-

wanatanga ranei. Ki te Paunatia i runga

i tona whenua ake ano, me whangai ki te

kai, ki te wai; otira ko nga utu hei homai-

tanga ma te tangata nana kia rite ki te Te-

para B.

4. Ko nga kuri e aia ana i nga tino

huarahi, ki te rere etahi o aua kuri ka ta-

kahi i te whenua taiepa kore i te taha o aua

huarahi, ka hohoro te tiki atu e te Kai a,

ka whakahokia mai ki te huarahi, penei

kaore he aha.

5. Ki te mauria e te tangata etahi kuri

ki te Pauna o te Kawanatanga, ma te Kai-

tiaki o te Pauna e whakaatu nga tikanga.

6. Ka kore e whakaae te tangata nana

nga kuri ki nga moni e tonoa ana e te ta-

ngata nana te whenua kua takahia, penei

me anga ki tetahi Kai Whakawa mana e

whakarite.

7. Ekore te tangata nana nga turi e poka

noa ki te tiki i ona kuri i runga i te whenua

o te tangata—engari, ma te tangata nana

te whenua e whakaae, katahi ra ano.

8. Ki te tukua e te tangata tana kuri kia

haere noaiho i nga rori o uta, o te Taone

ranei, me utu ia kia 1s. mo te kuri nui, kia

toru pene mo te kuri iti—ia ra, ia ra, i

haere ai te kuri.

9. Ki te haere te Hoiho tariana, te Kaihe

tariana, te Kau Puru ranei, (kua haere ake

i runga i te tau kotahi te takiwa o tona

whanautanga mai), ki te haere noa i runga

i te whenua o tetahi tangata ke, ka utu te

tangata nana ki a te Kawanatanga nga

moni kaore e tae ki runga ake i te £5,

kaore e hoki iho i te £1—kei te whakawa