"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 63. ] NEPIA, HATAREI, NOEMA 4, 1865. [VOL. III.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

MAI.

TENEI kua tae mai te 10s. a Ihaka Whanga mo

te nuipepa ki a ia o tenei tau e haere nei.

Tenei nga herengi 5s. a Hoani te Wainoho o

Mohaka kua tae mai.

He mea atu tenei ki nga tangata e tango ana i

tenei nuipepa kia hohoro te homai i a ratou moni

mo tenei tau e haere nei, ko nga mea ano ia kahore

ano kia whakaaro mai ta 'matou e korero nei.

Ko te toru tenei o nga tau e mahia ana te nui-

pepa nei, ko te utu ko etahi tangata kai te utu ko

etahi kaore. E he ana tenei, engari me rite katoa

te utu kia mau ai te mahi. Kua mutu inaianei te

mahi me kore te kaha o te Makarini ki te tono

moni ki te Kawanatanga hei utu mo nga kai

mahi i tenei tau. Mea ana hoki te Kawana-

tanga; —'' He aha i kore ai ratou nga maori e

utu i nga kai mahi i ta ratou nuipepa ? He

hanga mo wai hoki ia taea hanga?" A, i riro

uaua mai i te Kawanatanga etahi moni i tenei

tau. Ko tenei ki te mea e paingia ana e koutou

tenei hanga kia hohoro te whakarite. Ko etahi

enei o nga tangata e mea aua matou kia hohoro

te homai i a ratou moni; ara ko Paora Rerepu,

me nga tangata o tona kainga; ko Hape o Tu-

ranga; ko Hori Potangaroa; ko Hori Nia Nia

ratou ko ona tangata; ko Tamati te Apatu raua

ko Piripi P. Apatu, ratou ko nga tangata o Wai-

rarapa; ko te Teira te Paea; ko Otene Pitau o

Turanga; ko te Rev. Raniera Kawhia o Turanga

hoki, ko te rua tenei o nga tau i kore ai e utu

enei tangata o Turanga; ko te Waka Rewha-

rewha; ko nga tangata o Porangahau ko Paora

Ropiha ma, ko te Kuru hoki; ko Karauria Te

Iwi Rori; ko Hoani te Rangikangaiho; ko Re-

nata Pukututu; ko nga tangata o te Mahia, ko

wai tangata atu. E mea ana matou ki nga

tangata kua oati ki a te Kuini i te takiwa kua

hori nei be mea tika kia tango nuipepa ratou kia

rongo ratou ki nga korero o te motu nei, tetahi

hei ara putanga mo to ratou reo ki te ao. Ka

kore he rawa a nga tangata noa iho ma nga

rangatira e kohikohi e whakarite he nuipepa mo

tona iwi, mo tona iwi, kia rite ai ratou ki te

pakeha—kia pakeha katoa. Me whakaaro koutou

ki enei kupu a matou kia kaha ai matou te mahi.

E ki ana hoki te Karaipiture, " ka tika hoki ko

te kai mahi kia whiwhi ki tana utu. "

HE KUPU WHAKAATUATU I NGA TI-

KANGA o TE KOOTI WHAKAWA MO

NGA WHENUA MAORI.

No te tau 1863 i hanga ai tenei Ture,

huaina ana tona ingoa ko Te Ture mo

nga whenua maori 1863. Otira, kaore

ano kia roa noa tona mahinga, i tukua

hoki ki Ingarani kia whakaaetia e Te

Kuini, a no te taenga mai o tana wha-

kaaetanga ka whakaturia nga kai

whakawa, ka timata te mahi o te

Kooti. Ko tona mahi tenei, he

whakawa i nga whenua maori: ara

nga whenua a nga tangata e hiahia ana

kia takoto pai a ratou nei piihi i runga

i te tikanga o te karauna karaati.

Kei ki te tangata he mea hangahanga

noa tenei mea te Karauna Karaati, he

mea nui ano ki ta matou nei titiro.

Kua whiwhi te tangata ki taua Karauna

Karaati katahi ka kiia tona whenua, he

taonga pu ano nona, hei pupuru mana

ake, ma ona uri, hei reti ranei mana,

hei hoko atu ranei ki tana tangata i

pai ai.

He maha nga whenua o raro kua

whakawakia i roto i nga marama kua

pahemo ake nei, i Kaipara, i Whangarei,

i etahi atu wahi. Kua puta nga Ka-

rauna Karaati ki nga tangata no ratou

nga piihi. Paingia ana te Ture nei e

o reira tangata; a tukua atu pea, a

nga tau e haere ake nei te oti katoa ai

o reira whenua te whakawa.

I haere mai ai au ki konei, e wha-

kaarohia ana, tenei hoki pea nga

tangata o Ahuriri te hiahia nei kia

peratia o ratou nei whenua; na he wha-

kaatuatu tenei i nga tikanga.

Ki te hiahia te tangata kia whaka-

wakia tetahi wahi whenua, ko te mea

tuatahi tenei, me ruri te whenua. Kei

nga tangata i te whenua te tikanga mo

O

tenei.

Ka oti te ruri, me tuku te mapi ki

te Upoko o te Tari whakawa whenua

i Akarana kia Te Penetana, me te pu-

kapuka tono a nga tangata kia whaka-

wakia te whenua. Tenei ano nga

tauira te takoto nei kei a te Karini kei

Nepia. Ki te kore e whiwhi te

tangata ki tetahi o enei tauira me tuhi-

tuhi noa atu; me penei kau atu.

" E hoa e —————. E hiahia ana

matou kia whakawakia to matou piihi

whenua e te Kooti whakawa whenua

maori. " Na, me tuhi tuhi te ingoa

o te whenua, nga ingoa o nga tangata

no ratou te piihi, to ratou iwi hapu

ranei, me te ingoa hoki o to ratou

kainga. Heoiano, kia tae te mapi

me taua pukapuka ki te Kai wha-

kawa Tumuaki i Akarana, ka ka-

rangatia e ia te ra e tu ai te whakawa;

ka Panuitia hoki ki nga wahi katoa kia

tino mohiotia ai: kei ki tetahi tangata

a muri atu, i whakawakia hunatia, i te

ngaro ke ia, kaore ia i mohio. Kia tae

ki te ra o te whakawa, ka haere mai

tetahi Kai whakawa Pakeha, me nga

Kai whakawa maori tokorua ki te wahi

i karangatia ai hei turanga mo te wha-

kawa, me haere mai hoki nga tangata

no ratou te whenua, me nga Kai ko-

rero. Na, ka tu te whakawa. Ka

pataia nga take i pa ai ratou ki te