"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 66. ] NEPIA, HATAREI, TIHEMA 23, 1865. [VOL. III.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

MAI.

KUA riro noa atu nga nuipepa ki a Taituha Pipi-

moho. Tena pea kua mauria etahi e te tangata.

Tenei te 4s. 6d. a Nirai Runga kua tae mai-

ara, ko nga toenga ia o ana moni mo te nuipepa

o tenei tau.

Ekore e taea e matou te tuku i te nuipepa i

ki nga wahi katoa e haere ai te tangata. Engari

kia kotahi ano te kainga tumau hei putanga mo

te nuipepa ka tika ai. Ma Renata Pukututu e

whakarite ki nga tangata o Patangata kia tukua

e ratou te nuipepa ki nga whenua e haere ana ia.

Ko Nikora Ngarangi e ki ana kua ngaro tona

hoiho i nga parae o Pakowhai i nga ra o Aperira

1865. Te ahua he pakaka; be mea hutihuti; ko

te parani kei te taha maui o te kaki, he penei —

Ki te mea i tahaetia ka utu e ia ki te kai whaki

kia te £15; ki te kitea i te parae e tu ana ka riro

i te tangata mana e kite kia £5.

Ko to te pakeha ritenga tenei o mua iho,

ka kitea te toa, te tohungatanga ranei, o te

tangata ka hakaritia. —he mea whakahonore

i a ia, he mea whakanui. Koia hoki tenei

kua kitea te toa o te Pereiha raua ko Piki

i Waiapu, i Turanga hoki, ka kohikohi

moni nga pakeha o Nepia hei whakarite

hakari ki a raua; mo te haere rawa atu raua

ki te riri ki nga Hau Hau o te Wairoa kua

kite raua i te aroha o te pakeha o Nepia

ki a raua, kia kaha tonu ai o raua ngakau

ki te patu i te kino, i te kohuru, ki te ha-

pai i te tika, i te pai.

No te Taitei, te 14 o nga ra, ka takoto

taua hakari i roto i te rumu nui i te whare

Kawanatanga i Nepia nei. He tokomaha

nga pakeha rangatira o te taone i tae ki

taua hakari. Ko te Makarini tena, ko te

rangatira o nga hoia i Nepia tena, ko-

wai tangata atu tena, kowai tangata

atu tena—ko Kopu Pitiera o te Wairoa

te rangatira maori i reira. Ko nga

hoia whakatangi piukara, me nga me maha

atu, i reira ano e whakatangi ana hei wha-

kangahau i te hakaritanga. No te mutunga

o te kai ka takoto te waina, me te aha atu

ki runga ki te tepara; ka tahuri nga tanga-

ta ki te whai korero. He tokomaha nga

mea i tu ki runga, ekore e taea te korero i

a ratou kupu katoa. Engari te tikanga o a

ratou korero he whakapai atu kia te Ka-

wana, ki a Pereiha hoki raua ko Piki ratou

ko a raua hoia i riri ki Waiapu, ki Turanga

—he whakamihi hoki ki nga hoa maori

Kuini i riri tahi ai ratou. I whakahuatia

ano e te Makarini te ingoa o te Mokena, o

etahi atu hoki, i whakamihi ano hoki ki a

Kopu mo tona kaha ki te piri ki a te Kuini

i roto i nga kino o te whenua. Muri iho

ka whakahokia mai e te Pereiha. Ka wha-

kaputa tera i roto i ona korero ki nga hoa

maori o Waiapu, o Tuparoa; ka korero ki

te toa o aua tangata i roto i te riri. Muri

iho ka korero ko Kopu ka mea; —" E pai

ana au kia noho au i tenei huihuinga ranga-

tira. Kua kite au i te he o tenei mahi o

te mahi Kingi i te timatanga. Ko

ahau, no te Kawanatanga ahau—no te

Kuini ahau. Muringa iho kei kite au i te he

o te Hau Hau. Mea ake ka tahuri au ki

te whiu i te kino i toku kainga i te Wairoa,

a puta noa ki Taupo, ki Taranaki, ki te

wahi i timata mai ai enei he. Ma te Maka-

rini te kupu ka tae au ki nga wahi katoa ki

te whiu i aua kino. Ko tenei, e aku hoa

pakeha, ehara i tenei wa taku piringa ki te

Kawanatanga, no toku itinga ano taea

noatia tenei takiwa. "

Heoi, no te mutunga o ta Kopu ka ko-

rero etahi, —a, no te weheruatanga ka wha-

katika ka hokihoki te katoa ki o ratou

whare.

Ka mutu, he ki atu tenei ki nga hoa

maori kaua ratou e whakaaro kaore he ka-

nohi i a matou hei titiro ki to ratou toanga;

kaua ratou e whakaaro kai te ki matou

na te pakeha anake te toa, na te

pakeha anake i whiu nga kino o Wai-

apu, o Turanga. Kaore, ekore hoki

e ngaro te toa o nga maori Kuini. J te

timatanga ra ano, i te takiwa kaore anu he

pakeha kia tae ki ena kainga, i toa tonu

ratou—ratou anake ki te pupuri i te pai,

no muri te pakeha i tae atu ai. E titiro

atu ana matou i tenei takiwa ki aua tanga-

ta hei tuakana, hei taina ratou ki a matou

—inahoki kotahi tonu te whakaaro o te

pakeha raua ko te maori, ko te kino kia

ngaro, ko te kino nana i whakahe tenei

motu i kore ai e tupu nga mahi tika, nga

mahi whakawhairawa. Tera e mau tonu i

roto i te ngakau o te pakeha te kaha o nga

hoa maori ki te mahi tahi i au i te pai; a,

tera ano hoki te takiwa e takoto mai ana e

kite ai ratou kua tika ta ratou huarahi i

haere ai ratou. A, tera ano te takiwa e

takoto mai ana e kite ai te Hau Hau kua

whakawaia ratou i tenei wa e Hatana, • a,

ko to ratou ingoa ki nga tamariki, ki nga

whakatupuranga o muri iho i a ratou, he

ingoa kino, he ingoa whakarihariha; no te

mea ehara i a ratou anake e mate apopo i

runga i to ratou Hauhautanga—ka eke ano

te ata o to ratou mahi kino ki runga ki nga

tamariki o muri iho i a ratou. E ki ana