WAKA MAORI

o AHURIRI.

"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 13. ] NEPIA, TUREI, AKUHATA 3O, 1870. [VoL. VI.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA

TUHI MAI.

HE kore whakaaro a nga tangata ki te wha-

karite i a ratou nupepa i mua i mahue ai ta

matou mahi i te Waka Maori. A, ehara hoki

tenei ka mahia atu Hei i te mahi tumau.

Engari be whakaaro DO matou kia taia atu

tenei mea kotahi, kia rua ranei, hei poropo-

roake ki nga tangata, s ka whakamutua ano.

Engari e rongo ana matou e hurihuri whaka-

aro ana te Kawanatanga kia taia he nupepa

maori i tetahi wahi o te motu—kei Po Neke,

kei Akarana, kei hea ranei.

Kua tae noa mai te panuitanga o nga iwi

o Whanganui mo te matenga ki Ohiwa i te

rawhiti o Anaru Ngamanako—he toa taua

no ratou. Ko Meretene te Matetahora te-

tahi, he wahine rangatira i mate ki Matatera

i a Hanuere 1870. Kua mahue te mahi i te

nupepa i te wa i tae mai ai aua korero; no

reira i kore ai e taia atu—tetahi he roa no

nga korero.

TE mate o to tatou motu i tenei takiwa he

kore moni—he kore moni hei whakamahi i

nga mahi e kitea ai nga painga o te whenua.

Na nga rori kua oti nei i ahua tika ai tatou

—tetahi wahi. Na reira i pai ai te noho a

te tangata ki uta, i taea ai hoki te aro o te

pakeha ki te riihi i nga whenua maori—he

mea hoki kua tuwhera nga ara hei kawe i

ana huruhuru, i ana mea katoa atu, ki te

tunga kaipuke. Otira tera atu nga whe-

nua e takoto kau ana ki uta, te taea te

mahi te aha i te kore huarahi. He taonga

ano te whenua ki te whai huarahi atu; ki

te kore, hei aha ia ? E rite ana rapea ki

te kakahu kua kiia atu ki ro pouaka, te

taea e te tangata kia kakahuria te mahana

hoki. E rua nga tino mea e kitea ana e te

pakeha e rangatira ai te whenua, e ata puta

ai nga mahi whakawhairawa i te iwi; ara,

he tangata hei noho i te whenua katahi—

he rori hei haerenga mo te tangata, hei

putanga mo nga taonga ka rua. Ahakoa

nui noa he tangata i te whenua, he rori i

kore, kaore he tikanga; he noho mohoao

te noho—te puta hoki nga whakaaro e

taea ai te pai me te ora. Mehemea e haere

ana koutou ki te matakitaki i nga whenua

whai mana, nga whenua rangatira, o te ao

penei e kite koutou i te ata hanga o te

rori—takoto atu takoto mai, ripeka atu ri-

peka mai. Koia ano ra, he taonga nui

rawa te rori; na reira i tupu ai te ranga-

tiratanga o te whenua me te tangata me te

matauranga o te pakeha ki ana mahi maha

—koia tenei na te rori, na te rori hoki i

puta ai nga whakaaro o te ngakau. Nga

taonga katoa o te pakeha i puta mai ai ki

a tatou, i ora ai tatou, na nga rori o nga

whenua i hangaia mai ai-—me i kore kua

kore tatou e kite i aua taonga i konei.

Otira kaore ano tatou nga tangata o tenei

moutere kia tino kitea te painga rawatanga

o tenei hanga o te rori. He nui te mahi

he nui te uaua ka taea te kawe taonga i

runga i enei tu huarahi i a tatou nei. He

mahi uaua be mahi roa te to kaata, te

waha kawenga. He nui nga moni e pau

ana i runga i taua tu mahi; na reira tetahi

wahi i kake ai te utu o nga taonga, i kore

ai hoki e rite te mahi a te tangata mahi—

he pau hoki no ana moni i te kawenga i ana

kai i ana huruhuru i ana taonga atu ki nga

taone, ki nga tunga kaipuke. Tena ma-

rire ano te tu o te rori i Ingarani, i nga

kainga atu hoki o te pakeha; he tima ia

mana e to i nga kaata—te mate mahi te

tangata te aba, ko te tahu anake i te ahi

ka mutu. Ko te tere o te haere, ka nui te

tere. Ka taea te rima te kau te ono te

kau maero i te haora kotahi. Ka parekui

atu te tangata i Porangahau, i Tamaki ra-

nei, i te ata; ka rere mai ki Nepia ka hae-

reere i te taone ki ana mahi i haere mai ai,

ka tina marire ka hoki, ka tae awatea noa

iho ki tona kainga i taua rangi ano. Ehara

hoki i te kooti kotahi e haere ana, he maha

nga kaata me nga kooti i te haeretanga ko-

tahi, he mea whitiki tetahi ki muri i tetahi,

ko te tima kotahi hei to i te katoa—ko nga

kaata mo nga taonga, ko nga kooti mo nga

tangata. He mea whakatakoto taua tu

rori ki te rino hei haerenga mo nga wiira.

Ko te ahua o te haere he pai noa iho, te ai

he ngaruetanga te ai he aha; me te mea e

paheke haere ana i runga i te hinu—he moe

anake te mahi a te tangata. He rerewe te

ingoa o taua tu rori. Te mea i kore ai e

mahia e te pakeha aua tu huarahi ki uta

nei he whenua eketia houtia, kaore ano kia

take rawa te noho ki te whenua. Tetahi,

na te kino—na te whawhai. Ko nga

whakaaro o te Kawanatanga me nga moni

i anga ke ki te pehi i te kino; te kino o

nga iwi nana i whakahe to tatou motu—te

ai he takiwa marie hei tahuritanga ki nga

mahi e rangatira ai te motu, e kite ai te

katoa i te matauranga, i te tohungatanga,

me te ora. Ko nga minita o te Kawana-