NAMA 18. HATAREI, HUNE 16, 1894. PUKAPUKA 2.

Tukua mai te whangai i mua ka rere atu te

Manu. E hara i te tika ma te hunga kua utu, i

tana Pepa e uta te Pohitanga ki te hunga kaore

ano i utu.

Kote utu mote pepa nei ite tau, kotahi

pauna, kite tuku mai te tangata i tana pauna,

ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; kote

tuhi me penei,

Kia Ihaia Hatana, Etita o Huia,

Hehitingi Nepia.

PANUITANGA.

Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku

moni mai koutou, mote Pepa nei, me tuku mai

i nga moni ota o nga Poutapeta, kaua i nga

Fane Kuini, he mea ua ua te homai moni mo

nga Pane kuini i konei.

Tenei kei te Tari o Huia nga Pukapuka wha-

ka Kawenata o te Paremata Maori, ote Kotahi-

tanga i tu nei ki te Waipatu, ite tau 1892, me

te tau 1898, kua whakakotahitia te Pukapuka,

kite hiahia te tangata me tono mai ki te Etita

o Huia, Hehitingi Nepia, me tuku mai hoki te

rua herengi, ka tukua ata te Pukapuka i te

Meera.

HATAREI, HUNE 16, 1894.

KOTAHI PUTANGA ITE WIKI

"HUIA E"

HUIA TANGATA KOTAHI,

TOROA WHAKAPAI TANGATA.

TE ROANGA O TE KORERO

MO

NGA MONI MO NGA MAHI MAORI

KO HETANA: I runga i toku

hiahia kia haere te Whare i

roto i te Komiti o nga moni, e

tono ana ahau kia turakina te

motini a Taipua. No naianei tonu

ahau i tu ai hei Minita Maori a

kahore ano ahau kia whai takiwa,

ki te titiro ki tenei mea. He nui

nga tau e mau ana tenei mahi, i

mua atu i te tunga o te Kawana-

tanga o te Paranihi, na reira e

kore e tika kia penei te whakapae

ki te Kawanatanga inaianei, Era-

ngi ka tino tahuri ahau ki te rapu

i te ritenga o tenei moni, mai ano

i te timatatanga, a ka mahi pono

ahau ki nga* Maori. E kore au e

kaha ki te ki ohorere, i he te wha-

kahaere o te kawanatanga o Ta

Hare Akitini. B kore ahau e wha

kapae kia ratou. I penei ano te

whakahaere i te wa e tu ana te

Kawanatanga o Te Taute.

Ta Rapata Taute: Kore rawa.

Te Hetana: Kei te korero tika

ahau; he nai nga tau e penei ana

te whakahaere, erangi no mua atu

pea i te wa i tu ai a Te Taute. No

te Kawanatanga o Te Akitini, a e

kore pea ia e whakahaere he i nga

Maori.

Ko W. Kere: E koa ana ahau i

Ite mea kua tino whakaae mai te

Pirimia tera ia e ata kimi marire

i taua putake. Erangi e tika tonu

ana te whakahe a nga Maori. He

pono tonu te tohutohu mai a Te

Puruiha, te honore mema mo

Rangitikei ki te ritenga o te

£7, 000, kia whakapaua tikatia i

runga i nga mahi Maori anake;

hei painga mo ratou e mate ana,

e rawa kore aua. Tera atu hoki

tetahi moni i whakaritea peratia,

ara te £19, 000 monga kura Maori.

Me korero ahau i nga mahi a tenei

Kawanatanga. Kei roto i toku

takiwa etahi Maori maha atu, he

rangatira, he kaumatua i whawhai

i te taha kia te Kuini, a hoatu ana

he penihana ma ratou. Erangi i

te tan 1872, ka murua a ratou pe-

nihana. Kei au te rarangi ingoa o

nga mea kua tangohia a ratou moni

He kaumatua rawa etahi o ratou.

kua piko nei, kua kore e kaha ki

te haereere, a kua tangohia te tekau

pauna o a ratou moni i te tau. I

whakaatu ahau i tenei mea kia Te

Karimana iaia e Minita Maori ana,

a ki mai ana ia tora ia e ata wha-

kaaro ki taua mea, otiia kihai i

mana taua kupu. No naianei, i te

mea kua tu a te Pirimia hei Minita

Maori, Kanui toku hiahia kia ta-

huri ia ki te rapu, me te whaka-

hoki ano i nga penihana a aua

kaumatua ra ki te moni o te tua

tahi. Mehemea ka tirohia e te

Pirimia te riitana i motinitia e

Tame Parata kia homai, tera ia e

kite he maha nga tangata i murua

a ratou oranga; i whakahokia nga

moni a etahi i te £15 ki te £10,

rae pera tonu. E hara i te mea ka

pai te ingoa ote Kawanatanga i

runga i tenei tu mahi. Ki taku he.

mea he rawa atu te murunga i nga

oranga o enei kaumatua i uru ki

nga whawhai mo te Kuini, a mate

atu nga tamariki a etahi o ratou.

E hara tenei i te whakaaro ranga-

tira. Kua tino kite ahau kua puta

he penihana ma Tawhiao e £225,

a koina pu te nui o te moni i

murua i runga i nga kaumatua o

toku Takiwa i hapai i te pakanga

o te Kawanatanga, a hoatu ana

taua moni ki te tangata i tahuri

mai ki te Ture. Tera ano etahi

tangata, he penihana nui ta ratou;

otiia kihai i ko whaki ria tetahi

wahi. Nui atu toku koa mehemea

ka tahuri te Pirimia ki te rapu i

tenei mea, me te tuku atu i te tika

me te aroha ki nga tangata piri

pono kia Te Kuini.

Tame Parata: E kore e pai kia

noho puku ahau i runga i tenei

putake. Kahore e tika kia kainga

enei moni hei utu mo nga apiha o

te Tari me era mahi; e hara era i

nga ritenga i wehea ai taua moni

i raro i Te Ture Nui o te Koroni.

I whakakaritea taua mea mo nga

mahi Maori tuturu. I te wa e tu