[NAMA 21 OTE TAU TUARUA.] WAIRARAPA. TIHEMA HATEREI 30th 1899._____[Wharangi No. 1] TE PUKE KI HIKURANGI.

[PEREHI.]

KEREITAONEI TIHEMA 30TH 1899. WAAHI TEKAU-MAWHA o TE

N G A K AU POURI. Kua tata te huri ki muri nga mahi o te tau tahito me ona korero, me nga hiahia taikaha o te ngakau, hei kawe atu ki runga i te turanga Mema o te Tai-Rawhiti mo te Paremata o te Koroni, tenei ake nga ra ka panuitia mai ki te Iwi te tamaiti i whanau mai i roto i nga va o teka, o te whakakino o te whakahawea, o te puru ki roto ki nga taringa me nga ngakau o te Iwi, kei tahuri ki te whakawhanau i te tamaiti e mohio nei te Iwi, ki te whanau mai taua tamaiti kei a ia nga tikanga kaha, hei awhina i te Iwi i roto i te Honore me te ora, ahakoa reka noa nga whai-korero a nga tangata tutaki i te kuaha koi whanau mai taua tamaiti, kaore te rua mano me ona rau me nga whakate- kau i wareware ki te tamaiti a te Wahine kua kitea nei e ratau ana mahi, me tana ahu marae, me tona reo karanga ki te manu- hiri, me nga rawa-kore, me te hunga e mate ma, nga repara, nga turi, nga kopa, nga natapo, nga turingongengonge, te hunga i •oto i nga urupa, ka whakaarahia nga ta- ngata e tangi tika ana ka whakamarietia. Ko tenei tamaiti ka maha ona whanautanga, ka Kaumatua ka hoki ano ki te kopu o tona hakui whanau mai ai. Tenei taku whaka- oriori mo te tamaiti ina tae ki te ra o tona riiringa, e rongo ai te Iwi i tona Ingoa e karangatia ana i runga i Aotearoa me te Waipounamu. E tipu e rea ka tipu koe hei tangata ka ruru e koe i te kete tuauri hei amonga mou ki te putake o nga ko- rero; e whakarewaina ra ki runga te pakihiwi he hikitanga he hapai- nga he amonga he arewa...he tau- ira, tukunga o kai heketanga o kai ka heke nga kai ka heke ki te pu- kenga ka heke nga kai ka heke ki te wananga...a ruru...te Ika ki te puu matakahi kai te ara tiatia kai te ara to ngakengake uru o Tanga- roa ki te karapinepine i uta...ra e, manawa mai hoki te whatu koro- ngata aunei ka whanatu ki moana ka whainga ka whakatu te uru o Tangaroa ki te karapinepine i tai ra...e...manawa mai hoki te whatu korongata aunei kia nenewha ne- newha ka taia te matau a Tonga- nui ko pikitua ko pikiaro ka whi- whia ka rawea ka e..a..:e Whenuanui ka ea...he...aha te manu he tiiti te manu he aha te manu he rako- rakoa te manu he aha te manu ...e...he takahi karerangi, ka tau ki tahuna tapu. Tapikitia e koe te mahanga ki te kawai o te kete ko Tarainoho ki a Rouri ko Tarai- noho ki a Arotea te huki toto e te tahe toto...e...Tara...e...kai enei nga Amoamohanga. Hei whakamaharatanga ki to koutou Tipuna kia te Wii. Apopo te tahi o Hanuere 1900 ko te tau tahito ka ata parea ake, engari ko nga tikanga pai o roto o taua tau me tango mai ki roto i te tau hoou haere tahi ai me ona mahi, kua tu tonu to tatau Kawanatanga, hira atu hoki te kaha i to mua, e mahara ake ana matau i runga i te whakaaro tika pono, kaua e waiho te mea kaha hei hoa riri mo te mea kore kaha, engari me whakapiri te ngoikore ki raro i te mea kaha, heoi nei te mahi ma te ngoikore he kimi i te oneone pai, hei turanga waewae mo te Iwi, e kiia nei he Maori he Awhekaihe, ki ta matau titiro tika pono me piri pono nga Iwi Maori ki te Kawanatanga e tu nei i tenei wa, ko nga riri me nga hiahia me haere tonu atu ki a ia, kua oti tenei kupu koia te Matua o nga Iwi e rua i runga i enei Motu, ko aua riri me nga hiahia me haere atu i runga i te rangimarie me te pono, ko nga tohutohu me nga whakaatu huanui a nga tangata i hiahia nei kia whakaturia ratau e te Iwi hei Mema, me waiho ake me hoki te mahara ki nga whakahaere a tenei Kawana- tanga whakatikatika ai whakahaere tahi ai, ahakoa tatau i waiho nei, kua puta hoki te kupu a te Hetana Pirimia i taana whai-korero i Poneke i te po o te ono o nga ra o te marama nei, i penei tana kupu, kua hoki nei ano ia ki tona turanga Honore i te kaha o te Iwi ki te tautoko i tona Kawa- natanga, me te whakahoki mai i nga Mema i mohiotia e ratau tena e matai tika i nga ritenga mo nga Iwi e rua, e noho huihui nei i Niu Tireni, mea ake nei ka kotahi te reo me nga tikanga katoa, e kore au e whakamaua- hara ki te hunga e korero kino nei moku, e tawai nei tae noa atu ki nga Nupepa e hapai nei i te Apitihana, me nga korero kino mo matau kua tu nei ano matau, ko nga whawhai me nga korero kino katoa ka murua ki raro i te kupu pai. Te Iwi me titiro tatau, no te Hunga iti tenei kai whakahaere, kua panuitia e te "Pu- ke" i enei wa ka hori ki muri, ara he mahara ake ki tenei kupu, kua whakataka e ia te hunga kaha i nga nohoanga, a whakateiteitia ake ana te hunga iti, he aha hoki tatau te whakaaro ai ki tenei kupu, i te mea ka 9 tau e tu ana te Kawanatanga nei, kua tu ano mo enei tau e toru e tu mai nei i mua i o tatau aroaro, e riri nei te hunga nunui o te Iwi Pakeha mo to ratau hinga tonu i roto i enei tau e heke atu nei ki te tekau ma rua 12. ki ta matau nei mahara tika pono me paihere te Iwi Maori ki roto i tenei Kawanatanga hei hunga iti, me waiho atu ma nga tangata nunui o te Iwi Pakeha nga kupu whakaiti, whaka- tutua mo ratau ano, engari me huri te titiro J a te Iwi Maori mo nga mea anake e pa ana 1 ki te Iwi, ahakoa te Ngakau Pouri me te ngakau koa me haere tahi tonu enei te ngakau riri me te ngakau hohou rongo me haere tahi enei, ma te wa e titiro e whakau e kaupare i ki te tuhanga, ma te muru ma te horoi ki te wai o te matauranga o te rangimarie o te mahaki o te ngakau tau, ma enei e kaupare atu te ngakau taikaha me te whakaaro hikaka, me te konohi titiro ko i nga moa tika, me nga whakaakoranga tekateka noa, e pupuri nei i te Iwi ki roto i te pouritanga haere ai. Ka mihi ka mihi Wi Pere, Mohi Te Ata- hikoia, Hurinui Apanui, Numia Kereru, Taro Mete, Tamati Tangihia, kua hori ki muri nga mauiuitanga o te Iwi me te koa o te ngakau, i te whainga atu ki te taonga hora atu o te Tai Rawhiti i tukua mai nei e o ta- tau hoa Pakeha, kua ohangia hoki ki nga Rangatira me nga Kaumatua me te Iwi o tenei taha, e kiia nei ko te Tai Rawhiti. Tena koutou me a koutou whakaaro i tautoko ai nga Iwi me nga Hapu ia koutou, me a koutou mahara, heoi kua aio tenei te Moana, kotahi te tangata o koutou nana i tango te utu whakahore, me huri ake nga, kupukupu o mua atu i te 19 o te marama nei, heoi te mea hei whakaarotanga ma o koutou ngakau ko te topu ko te Huia-tangata- kotahi, ko Raurukitahi ki te kupu a te tangata o koutou i riro nei i a ia te utu Honore a te lwi, kei a ia nga kupu kua tu tonu tenei Kawanatanga, mehemea i tu ko te taha Apitihana penei kua rereke nga ti- kanga me nga mahi, awhitia atu te Kawa- natanga e tu nei, a ka awhi mai ia kia tatau. Te Iwi tena ko atou, kai nga ra o Hanuere 1000, ka panuitia mai ki a tatau te tangata o te Tai-Rawhiti i riro ai te matau a te Iwi, hei to mai i nga mea e hiahiatia nei e tatau i roto i te Paremata o te Koroni, i raro i ta atawhai o to tatau Kuini, me tika tahi tatau ki te Torona o tona atawhai, kia tapatahi o tatau ngakau, kia marie o tatau reo, me whai tatau i nga kupu a te Mema, kua tu hei reo mo te lwi ki te Paremata o te Koroni o Niu Tireni Amene.

"Te Puke Ki Hikurangi" Waipawa. Tihema 1, 1899 E hoa e te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi" kia hua te pai, te hari me te aroha ki a koe, i runga i tau mahi ata whakatere marie i tou Waka, ka pai te whakatere, ka tohungia te whakaheke i runga i te Kauika, ka u pai id uta, ka ora te kau hoe, ka ora te Waka me ona Whakairo, ka whakamanamana te kai hautu, ka koa te ngakau o te Iwi ka hari, a, ka whakamoemiti te tangata ata whaka- tere i te Waka, a, ka mau tonu te whaka- whetai, te tumanako, ki tena tangata mo nga wa pera. He ahakoa mau pu ano enei kupu i runga i nga mahi nunui, e wetekia ai te putea a ta whakaaro nui, hei taonga mo te iti me te rahi.

He Tangata Atahua. Ma wai e whai te tangata ataahua tona, mata? tu ke te tangata atahua, tu ke te tangata whakarihariha. Otira ko te mea hei whakatau mo runga i o raua ahua, ko to Wahine atahua ko wai ka piri, ko wai ka tata. Pakaru ana te Oko o te hiahia, korohiti ana . waho te Uenuku, rue te tu kauati. Ko te mata kau o te tangata atahua e tirohia atu ana, ko te reo he taikaha, ko nga mahara me nga whakaaro he tata maro, mo ;e atahua kau o te mata, te hiahiatanga kia