[NAMA 20, O TE TAU TUATORU., WAIRARAPA. TIHEMA MANE 31th 1900._____[Wharangi No 1] TE PUKE KI HIKURANGI.

[PUTEA.] ____ ____ KEREITAONE TIHEMA 31ST 1900. WAAHI TUANGAHURU O TE

NGAKAU POURI. E tipu e rea ka tipu koe hei tangata ka ruru e koe i te kete tuauri hei amonga mou ki te putake o nga ko- rero : e whakarewaina ra ki runga te pakihiwi he hikitanga he hapai- nga he amonga he arewa he tau- ira, tukunga o kai heketanga o kai ka heke nga kai ka heke ki te pu- kenga ka heke nga kai ka heke ki te wananga ...a ruru...te Iki ki te puu matakahi, kai te ara tiatia kai te ara to ngakengake uru o Tanga- roa ki te karapinepine i uta...ra e, manawa mai hoki te whatu koro- ngata aunei ka whakatu ki moana ka whainga ka whakatu te uru o Tangaroa ki te karapinepine i tai ra...e...manawa mai hoki te whata korongata aunei kia nenewha ne- newha ka taia te matau a Tonga- nui ko pikitua ko pikiaro ka whi- whia ka rawea kae..a..te Whenuanui ka ea...he...aha te manu e he tiiti te manu he aha te manu e he rako- rakoa te manu he aha te manu ...e...he takahi karerangi, ka tau . ki tahuna tapu. Tapikitia e koe te mahanga ki te kawai o te kete ko Tarainoho ki a Rouri ko Tarai- noho ki a Arotea te huki toto e te tahe toto...e...Tara...e...kai enei nga Amoamohanga. Tenei te hanga e te Iwi ko toku ngakau hakaputa te taea noatia te peehi, kia ata aupapa. He ahakoa ko te karere ahau kia outou e te Iwi te iti me te rahi, i roto i te ngakau pouri. No reira te hono tonu o te ere o nga kupu whakamarama ki o koutou Marae, ahakoa whakahawea mai koutou i ku kupu. Otira kei te matau ia koutou te tiro ki nga wa me nga taima i raro i te ra, 5 ra pai, he ra kino; he wa pouri, he wa arama; he wa e kata ai, he wa e aue ai; e wa e riri ai, he wa e kanikani ai; rite ra- a enei ahua, no te timatanga mai rano taea >atia tenei ra. Ehara i te mea ma taku whakamarama rawa nei e tatu ai o koutou ahara, engari ma te titiro o te ngakau ki nga mea o nga wa kua pahure, ko te hunga pupuri ana e whakaaro ana i nga mea o nga wa kua pahure, tata tonu mai ki mua ia tau te kite te mohio ki nga mea o nga wa ahu mai ana a-mua ; rite tonu ki te Paina araihe, e kume mai ana i nga mea o tawhiti a tata. Otira ma te aha te katoa e miiti ai; hunga whakaaro kore 1d nga mea o nga kua pahure, i te hauhake katoa nei hoki, kai ana te iti me te rahi, tino kai tino kona I eke katoa nei hoki te Iwi ki ru- a i nga Waka o Taiwhanga raua ko Tawhi- e pukai mai ra i Ranana. I eke katoa nei hoki te Iwi ki runga i te Waka o te Ko tahitanga o Waitangi e pukai mai ra i te Paremata i Poneke. Ko enei take i puta ma i roto i te ki kopu, i te kopuhuri o te mako natanga o nga mea o nga wa kua pahure, a kowai hoki i roto i te Iwi kaore i rongo e 6( miriona, kua tu kai runga i te whakatatare a e 4 ano miriona kei roto i te rua, ara, i te kokonga kau o te rua, hei ora pea mo nga tau e 4. Tena i roto i enei ahua kowai te tangata mahara i roto i te Iwi, kaore pea. ae, kaore kia kotahi, ara, kia kite tatau penei ia tatau e matakitaki atu nei ki te putanga o te hunga rawakore o te Iwi Pakeha i runga i te ahu Whenua, me te tohu taonga. No reira taku mahara kaore e pono he Kai-whakarite Whakawa i roto i te Iwi. Heoi kau te Kai- whakarite Whakawa, ko te mate. Ina hoki tetahi tamaiti i haere atu ki nga Whenua ta- whiti maumauria atu ana taonga ki reira, he toreretanga ki te kino. Heoi pangia iho taua tamaiti e te mate i te kai, me te rawa- koretanga, heoi Okioki marie ana taua tamaiti ki te Whenua, ka whakarite whakawa mo • tona mate, koia tenei tona whakarite, "ka whakatika atu ahau ka haere ki toku matua ka mea atu ki a ia e pa, kua hara ahau ki te rangi, ki tou aroaro ano hoki" a ora ake ta- ua tamaiti, a mei noho tonu i runga i tera ahua kua tutuki atu ano ki reira. Otira i tona whakaritenga nei, riro mai ana i a ia he hu mo ana waewae, he mohiti mo ana ringa, patua ana te kuao momona a te Kau maana, a riri tonu iho te tuakana ki te papa mo tenei meatanga ki tona teina. He ahakoa, he kupu whakarite nga kupu nei i tona whakakitenga, i tuhituhia ai ki te Karaipiture, he ahakoa ko taua mate o taua tamaiti ne maumau taonga, rite tahi ki te mate e tupu haere nei i roto i te Iwi. Kaati no tera tau i patua ai te kuao momona a te Kau, i homai ano hoki he hu, he mohiti mo nga ringa, heoi kore rawa te Iwi i whawha atu, a kaore hoki i kai i te kuao momona i homai nei e te matua ma te tamaiti. Heoi tupeke ana te Iwi kua ara te pa he whawhai atu ki te papa. Na, e hoa ma kua rereke te kupu whakarite nei i to te tamaiti ra, ina he kanikani te tukunga iho o tera, he hari, he koa, he rangimarie. Kaati e te Iwi tena pea koutou ka kite i te Pire a te Kawanatanga i hanga hei whaka- kapi mo tera kua whakahekia i tera tau, a tena pea e kitea iho e koutou te rite tonu, a, te ahua rereketanga ranei o to tera tau i tenei. Heoi e taea te aha, i runga i nga matauranga e kume ana ki matau ki maui, na to koutou matauranga tenei ahua i hura, kaati kia mau ki to koutou taonga, he pito koha no roto i te aroha, i te tangi me te aue nui, i tawhaiti atu i tenei whaitua o nga Moana hohonu me nga ngaru whakakeo tai papaki-rua, o runga o te whanuitanga o te Moana, e tauwehe mai nei i enei Motutere. Kaati pea ahakoa iti, kaore i tino eke ki runga i to koutou hiahia, otira kua eke, na te mate i hura ahakoa iti te koha nei, he iti te whiwhia i te kore rawa, he iti koha no tawhiti; puritia te mea kua mau i te ringa, he whakatauki na te Pakeha, ki te mau te manu kotahi i te ringa, kei whawhai te whakaaro ki te hopu ata i tetahi, kei rere te mea i roto i te ringa, a, rere atu ana raua, i e rua; he rakuraku he ketekete te tukunga iho ; me whakaaro tonu hoki ki te ahua o te Pire i tera tau, me te ahua o te Pire i ) tenei tau, me te mea kua hoki atu te titiro ki te Pire tuatahi, i tau patupatu nei te lwi i tera tau. E nga Iwi e nga Hapu, te iti me te rahi, ki te paahi te Pire nei, kei tu kei matakitaki, , tomokia a roto kia awe te ahum, kia tete te i kiore, tete i roto i te rua, waiho te Ngera ki a rapiropi kau ana i waho, kia tere te whaka- tu inga Komiti hei tapahi atu i te toenga, hoko a te Kawanatanga, kia awe te wehea, ki te tu ano hoki, ko te matakitaki kau atu, kaati he whakaaro tena kia hoko tonu ai i aua to- enga Whenua kia pau rawa atu ai i te Kawa- natanga, kaati me tahuri ki te whakatoitoi kia koutou, mahia te - mahi i te wa o te ra e whiti ana, mea ake taea te po e kore ai e ahei. I mua he Hikurangi i te hapai o te rakau, e whanui ana te umauma o te tanga- ta, e maru ana hoki a muri i te tuara, i nai- anei he Kuku-a-mata kei roto i te ringa, e uira ana te mata o te tokotoko, ko nga wha- tu kei runga i te Konui te Koro-matua o te waewae matau, kaati rawa ahakoa iti he he uira he tokotoko, kua whai parepare te Iwi, kua tu te we/ra kohatu hei arai atu i nga mahi kino, e whakamate nei e aue nei te Iwi i tena tau i tena taa, kia mau kia u, i runga i te rangimarie me te ngakau tatu, kana e whakarongo ki nga whakawai a nga Pakeha, no koutou nei to ratau oranga, e mea ana kia puare tonu ai a ratau mahi hei oranga mo ratau, hei tohu raa koutou, ki te kopi o rata- u waha, he mate mo koutou kei taua tikanga, ki te hamama o ratau waha he ora tena mo koutou, a, he mate kau mo ratau.

Koriniti. Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi" tena koe, e tumanako atu ana te ngakau, kia tau te atawhai a te Ariki kia koe, me nga tamariki mahi o te "Puke." I te 9 o nga ra nei, ka eke atu nga tamariki o te Kura o te Pamoana, me o ratau inatua, ki runga ki te Tima nei kia te Aotea, hui katoa te tokoma- ha, 147 i te 2 o nga haora p. m. Ka rere ata te Tima i Koriniti nei, hui katoa nga tangata i runga i taua Tima e 300 Pakeha Maori, i te 6 o nga haora p. m. ka tae ki Pipiriki, kua hui noa atu a Ngaati Kura ki Pipiriki, ki te whakaaro kite tokomaha o taua Iwi e 200 pea, i tenei taima ka wehe ta matau haere ko nga tamariki o te Kura o te Pamoana, ka noho i te taone o Pipiriki, ko o matau ranga- tira Kaumatua me nga rangatira o te Iharai- ra, me Taitoko raua ko Hari Te Aohau, ka ahu ki te pa Maori, he mea whakawhiti e te waka, te 13 te 14 tangata ki runga i te waka, i te taima kotahi, e raa nga waka e mahi nei ki te whakawhiti i te 200 tangata, kaati me ahu ake taku korero ki nga tamariki o te Kura o te Pamoana, i te 8 p. m. ka hui nga tamariki nei ki roto ki te Hooro, a te Kamu- pene o te Aotea, me te hui mai o te Maori o to Pakeha ki roto ki taua whare, ki te wha- kaaro noa ake a te ngakau, kei runga atu i te 300 i te 400 ranei tangata, ina hoki kaore