NAMA 22 WAIRARAPA MEI HATEREI 31 1902. [TAU TUAWHA.] "TE PUKE KI HIKURANGI."

[PUTEA]

E kore te pa-tuwatawata e whakaturia ki runga i te tahuna, e kore te whare e whaka- turia kaore he uhi mo runga, e kore te waka e hoea ko te riu ki roto i te wai, e kore te papaatere e maanu i te tupuhi, ma te aio pi- ropiro ka eketia ai nga toka whakahau-ma- tua, e kore e parea ko te taa o te waka hei ihu, e kore te tauihu e kawea hei rapa, e ko- re nga hoe e poua ki roto ki te riu e haere ai te waka, e kore e whakauria te waka ki nga papaki, e kore e hoea te waka ki nga turanga kaore he punga kaore he taura whenua, e kore e tukua te matau ki te moana kaore he aho he maunu, e kore e tukua te kupenga kaha-roa ki roto i te pohatu, e kore e kumea pito tahitia te kupenga, e kore e mau te haumi o te waka ki te kore he kuha, e ko- re e karia te aruhe i roto i te huhi i te repo, e kore te aka-koareare e karia i runga i nga maunga, e kore te whinau e kohia i raro i te matai e kore te korau e unuhia i roto i te rakau, e kore te kumara e tupuketia i roto i te wai, e kore te taro e pihi i roto i te ahi, e kore te kiore e mau ki te kore he pao, e kore e mau te manu ki te hurihia nga rau maha- nga ki runga o te taahu, e kore e mau te ma- nu ki te whakatarewatia nga kaha kaore he pae, e kore e mau te kaaka ki te kore a ata tiakina te mokai, e kore e maa te raru i te here ki te kore he pohirihiri, e kore te huia e haramai i te whakatangi mo te weka, e kore te pipi-wharauroa e waiata i te hotoke. e kore te horirerire e pare i te whatitoka o tana kohanga ki te toonga o te ra me te to- nga, e kore te kooko e whai-korero i raro i te putake o te rakau, e kore te katoitoi e moe roa, e kore e rongona te reo whakanui o nga manu ki te kore he kakano, e kore nga manu o te taha moana o kai i nga hua rakau o te tua-whenua, e kore te kiwi e eke ki runga i te rakau kai ai i ona hua, ka tatari maria ia i te whenna, e kore te kakapo e wareware ki te kawe i tana kai ki roto i te wai penapena ai mo te raumati, e kore te keea e noho i nga raorao, & kore te kereru e wareware ki te ro- ngoa i ona mate ina puta atu ia i te tao, e kore e maroke tonu te rae o te koau wai-ma- ori whiwhi noa ia ki tana kai, e kore e kopaki nga paihau o te manu whiwhi noa ia ki tana tumanako, e kore e maroke tonu te rae o nga manu o te moana whiwhi noa ki tana kai, e kore te karoro e wareware ki te waahi-nga- wari o te ika pae ki te one, e kore te torea e korero ki te kore ia e kite i te tangata. E kore e reka te kai ki te kore nga niho, e kore e mura te rama kiri manuka ki te kore e tawhiria, e kore e mania te waka ki te kore he rango, e kore e u nga rauawa ki te kore he tauware, e kore e haere te waka ki te kore e kumea te hoe ki muri, e kore e heke te roimata ki te kore he aroha, e kore e pai te maara ki te waiho ma te taru e manaaki, e kore te manu e rere ki te kore he huruhuru, e kore te manu he rua tana e hanga i te ko- hanga, e kore te manu kai kikokiko e kai i te hua rakau, e kore e kai te manu i te hua ra- kau i te po, e kore e mau te kiore i te tawhiti i te ata marama, e kore e hauhaketia te ma- ara o te takutai-moana i te taitoko i te tai- maranga i te tai pukahu, e kore e uru te marari ki roto i te tata ki te kore he rimu katahu, e kore e mau te tuna ki te hopukia i te hiku, e kore te ringa e hoatu hei noke whangai i te kokopu-tuna, e kore te matuaa- iwi e wareware, e kore te taumata e whaka- iti i te ruhaa, e kore te pikitanga e whakapi- ki i te manawa tarere, e kore te ihonga e whakaaroaro, e kore te waipuke e rongo e wehi i te arai me te riri, e kore te wai e mo- hio ki tona rangatira, e kore te wai e haramai ki tona rangatira, e kore te wai e aroha, e kore te wai e oma ki tona kainga tuturu. E kore te ahi e mohio ki tona rangatira, e kore e mohio ki te aroha ki te tika ki te pai, ma te tohutohu anake i nga haora katoa o te ra mo te po, maikuku pango kua taka. E kore te kehua e kitea e te whatu pango, engari ma te whatu kakara-paua e kitea ai i roto i te ngakau, he mea rongo na nga tari- nga wawata, e kore te wairua e kitea e te whatu pango i te ra e whiti ana, engari ma te ngakau kua maroke, kua titohea, kua maro i te tukinga a nga taringa, mana e kite i te toonga o te ra i te kokinga o te huanui, i te kainga tahito, i te urupa e mamaru tia ana a runga e nga rau o nga rakau peka nunui, i te turanga mai o te whare tahito matenga tupapaku i roto i te pouri kerekere, katahi ka tino kaha te tuki a nga taringa i te mea i rongo ai ki tetahi atu arero, ki roto i te ngakau, i reira ano ka tuhera nga whatu kakara-pupu matangata o te ngakau titohea, ka kitea te wairua o te koroua, o te taitama, o te taitamahine, o te kohungahunga, o te kuia, o te wahine, ka haere ake te ngakau titohea ki te whakatuhera i nga taringa ma- roke, kia rongo i te reo i te tangi i te hama- ma, otira ko te rama o te tinana ko te whatu pango kaore ia i te kite. E rua nga tangata e haere ana i tetahi huanui whakawehiwehi wairua whai tanga- ta, kotahi he whango he turi, kaore ana ro- ngo ana mohio, heoi te mea kai a ia ko te kite, ko te kai, ko te mahi, ko te moe, ko to- na hoa he konohi kite, he waha korero, he taringa rongo. I a raua e haere ana i taua huanui, kua tapaia nei te. Ingoa he taukati atua, ka kite te turi i tona hoa e ahua mate ana, e titiro ana ki muri ki tetahi taha ki tetahi taha, ka mahara te turi he titiro ta- ngata pea. ka titiro hoki te turi kaore e kite, ka ruru atu te mahunga ki tona hoa, ka ara- hina e te turi ka tae ki te kainga, he nui atu te mate ngikore o te reo korero, ka uia te ta- ke ka korero te tangata ra, na te kehua wai- rua a ia i patu, ka tohutohutia atu ki te turi te mate o tona hoa na te kehua, ka tohutohu mai te turi ko te mate o tona hoa he kaha ki te kai tuna, kaanga, taewa, paukena, me- rengi, ika, kumara, taro, korau, paraoa, tii, pata, ka tohutohu te turi, mehemea na te tangata tona hoa i patu, ka mate i a ia te patu. Ka mahara nga tangata ki te korero a te turi, katahi ka tikina he putake harake- ke, ka kohuatia ka maoa ka whakainumia, kotahi koata kua morotiti te puku, haere ra- wa atu ka tawarara te ra, ka pakaru ki wa- ho i te tahinga a te putake harakeke. Ko te korero a te tangata nei 12 nga kehua nana ia i patu i to raua huanui; no te paunga nei o nga atua i te harakeke te tahi mai ki waho, ka kitea e te katoa ka tika Le tohutohu a te turi, he kai te kehua nana tona hoa i patu, te 12 ano nga kai, e ki ana te Pakeha he owa maaka,. He huna peo, i korero tito ai he kehua tona mate, mehemea kaore te turi whango, kua haere tenei korero kehua mo nga tau inaha, hei tuki ki roto i nga taringa o te hunga tamariki, hei whakamaroke, hei whakatitohea i te ngakau e akona nei ki nga matauranga whai hua o tenei wa. E kore e hopunga te Kahukura me te Ue- nuku, e kore te ata e whai ana i te tangata e taea te wehe, i te ra tikaaka o te raumati. e kore e hopungia te waeroa hei taonga, e kore te namu ngutu poto e manaakitia e te ringaringa. E kore te hinengaro e rata ki te ngaro, e kore e mau te rongo ki te tuiau, e kore te pekapeka e rere i te awatea, e kore te nanakia e kitea, e kore te taniwha e ma- takitakitia e te konohi, e kore te ngarara e hoha ki te piri, e kore e rere te ao purehure- hi ki te kore he hau, e kore e heke te awha ki te kore he kapua, e kore te hukapapa e wha- kama i te rau o te kumara. E kore e au te moe ki te kumea mai kia tini nga whakaaro, e kore e peepeke nga po- na kua marotia, e kore e hoki mai te ringa kua motu te uaua, e kore nga koikara e nga- oraora ki te whati te iwi, e kore te rau o te rakau e huri ki te kore he hau, e kore e reka te reo 1d te kore e mohiotia tona tikanga, e kore te tangata noho takitahi e whai-korero. e kore e hoatu te ringa maui hei here i te aroha, e kore te whata e timatatia i te kapu- hipuhi o te rakau, e kore nga hua rakau e haua ki roto i te kapunga o te ringa, e kore e pai te wai tutu ki waho o te paatua, e. kore e mau te manu ki te kore e herea te aka tuata- hi i te putake, e kore e taea te peka tautoro ki waho ki te kore he rou, e kore te tawhara e tau ki waho o te tahaa o te ipu, e kore te manu te kiore e otaina, engari kia maoa ka pai. Ka wehe i konei. Haramai e te Rongo-pai o te motu, hara- mai e te hau whakatamanawa, e tomo ki roto ki nga kokonga-rau o Aotearoa me te Waipounamu, e hoe e te ora tinana i tou waka ia te tika, ia te pono, ia te aroha, e hoe ki Hikurangi ki te maunga o te mana huihui, hei here i te kiri waitutu ki roto ki te rongo taketake. Na te aha ra enei tohu, te waira- ngi, te poauau, te pohehe, te taringa kore, te turi, te whakahawea, te takahi kupu, te taringahoi ? Na ngakau-rua enei tohu hei mahi i tona pa, ia te kore te whiwhia ia te kore te rawea, ko tona kai o roto ko te ika nei ko te haku. Na te ngakau ata rapa enei tohu, te rongomau, te whare, te ahi. te kai, te whiwhi, te ture tangta, ko te ture Atua hei uhi mo katoa. Kia mama ra e te Tai- rawiti, ko te ra kai mua i to aroaro, ko te pouri kerekere kai muri i to tuara, hapainga a Tokohurunuku, a Tokohururangi, a Ma- mahinuku, a Mamahirangi, a Hautakenuku, a Hautakerangi, a Rongokako, a Tamatea, a Kahungunu, a Taakitimu, a Horouta, a