(I tuhituhia mo Te Pipiwharauroa.) E TATA ana ki te 2000 eka te nui o . Motiti, he whenua momona, he papa- rite. I nga ra o mua i ngaro tonu i te ti, inaianei kua mahia katoatia; ko etahi wahi e takangia ana e te kararehe. Hawhe o te moutere kei te Maori tonu ko te toenga kei te pakeha. Nga kai e mahia ana e te Maori he kaanga, he kumara, he taewa, he hue me era atu kai, he hoiho a ratou he poaka. Ko nga whenua o nga pakeha kei te takangia e te kau e te hoiho, he nui. E tata ana ki te 700 eka e mahia ana e nga Maori hei kaanga, 15 eka hei kumara hei taewa, ko te toenga o te whenua hei takanga kararehe. E 6o eka a te pakeha hei kaanga, e 40 eka he tonapi hei aha atu. Tera pea e eke ki te 7,000 peeke kaanga a nga Maori i tenei tau. E hanga whare ana, e hanga poti ana ano nga Maori. Kaore e tuturu ana te rere mai a nga tima o te Notana Kamupene ki konei, na reira kaore e rite ana te tae mai o te meera. Kua mutu te haere mai o nga kai- puke heera. Te tawhiti o Motiti i Tauranga 16 maero, i Maketu e 9, ki te akau e 6 maero. Hari ai nga Maori i a ratou kai me a ratou hoiho i runga poti, ko nga pakeha ata tono ai he tima. A te Maori ake kai he poaka, he hipi, he kau, he ika, he koura, he pupu, he kina, he manu, he titi. He mahi ano na ratou te patu tohora, inaianei kua mutu, i te nui o te mahi kaanga, o te hanga whare, o te hari i nga kai ki te tuawhenua. Kahore he awa nunui o Motiti, engari e 6 nga awa ririki he puna ano. engari kaore he repo. Ko to ratou iwi ko Ngatiawa, ko te ingoa hapu ko te Patuwai. Ko te nuinga o ratou whare he whare papa, e whakapaipaingia ana a roto, e pai ana te tiaki. E rua o ratou whare runanga, e 40 putu te roa e 20 te wha- nui, he mea papa ko runga he tiini, na te Maori nga whakarawenga. I te otinga o tetahi i tenei tau ka kawangia ano. Kahore he kura o te motu, engari kua takoto noa atu te kupu a te Kawanatanga kia hanga tetahi, heoi e tuku ana ratou i a ratou tama- riki ki te tuawhenua kura ai, he nui te uaua o tenei tikanga. No te Hahi katoa o Ingarangi nga Maori, engari ki te tae mai nga minita o etahi atu hahi ka whakarongo ano ratou. Kahore e tau ana te huka ki konei, engari he nui te hau. Kaore he ngahere, heni ano he pohutukawa e tipu ana i nga tahataha, he rakau pakeha hoki i whakatupuria. E kaha ana te tupu o nga mea katoa ki konei i te momona o te whenua i te pai o te rangi. No muri iho ano i te whawhai ka timata te mahi a te Maori i te whenua, te whakatupu kaanga, witi. Kahore ano kia okioki te whe- nua a taea noatia mai tenei ra, kahore he wairakau, otira i tenei tau ki te whakaaro tera e rua peeke kaanga mo te peeke kotahi o te tuawhenua e tata mai ana ki te moutere. Na konei ka mohiotia te momona o te whenua.

I mea mai te pakeha nana nei nga korero nei i tuku mai ki a matou kia whakaaturia te nui o te aroha me te atawhai o nga Maori o Motiti ki a ia i tona taenga ki reira. E tino mohiotia ana te manaaki i te tangata o nga Maori me nga pakeha o Motiti.— ETITA.]