TE MOANA-NUI-AKIWA,

I waiho e matau a Parapoa i tera whaka upoko korero, e whakataka ana i ona tanga ta mo te haere, ki te kimi i te moana hou me te whenua koura, i whakaatutia mai ra e te tama a te rangatira o nga iwi Iniana. Heoi ka oti nga tikanga katoa mo te hae re, katahi ratau ka eke ki runga i o ratai waka i Teeriana, i te 1st o nga ra o Hepete ma o te tau 1513—e iwa katoa o ratau waki i haere ai, kotahi te kaipuke. Katahi ratau ka rere ki te raki-whakate hauauru, a, tae pai atu ana ratau ki Koepa (Coyba) ki te kainga o te rangatira o nga Iniana, na ana ra i whakaatu mai te takiwa ki te moana hou. Na taua rangatira hoki tuku mai kia Parapoa etahi o ana tangata hei arahi i a ia, me etahi hoki o ana tangata tino toa ki te riri; ko etahi o ana tangata ake, i waiho e Parapoa hei tiaki i o ratau waka me to ratau kaipuke hoki, ko etahi ano i riro tonu i a ia, hei hoa mo ona ki te kora- ha roa e takoto mai nei i mua i o ratau aroaro. I te 6th o nga ra o Hepetema, ka whaka- tika atu ratau i Koepa ki aua maunga teitei, na ana nei i wehe atu taua moana hou, e kimihia nei e nga iwi o te ao. I haere a Parapoa i runga i te ngakau toa, me te nga- kau manawanui hoki ki nga mate, me nga uauatanga katoa e tupono mai ana kia ia i te huanui. Na ana hoki i whakapakari nga ngakau o ona tangata kia pera tahi me ia te toa, ki nga mate e whakawhiwhia kia ratau i te ara. He nui te wera o te ra ki taua whenua, otira ko te taonga nui o tera whenua he pumahu, i te huhua o nga roto me nga awaawa, he nui hoki te mate o nga Paniora i te taumaha o ratau kakahu wha- whai, (ara kahu rino), i runga ia ratau e mau ana, ko ta ratau mahi he pikipiki haere tonu i nga paripari, me te kuhu haere hoki i roto i nga ngahere ururua apiapi hoki, me te whakawhitiwhiti haere hoki i nga awa, me nga repo poharu o taua whenua. Ko o ratau hoa Iniana ki te waha haere i a ratau kai, me te arataki hoki ia ratau ma nga hu- arahi hei haerenga mo ratau. I te 8 o nga ra o Hepetema, ka tata atu ratau ki etahi kainga Iniana, i te putake o aua maunga teitei, te kitenga o taua iwi i a ratau, katahi ka omaoma ki ro-ngahere hu- nahuna ai, he wehi i a ratau ; otira pera tonu ai taua iwi, ka kite ana i te Paniora ka omaoma, be rongo hoki no ratau i nga mahi kino, kohuru, a Paniora i a ratau. Kaati na te pai, me te atawhai o Parapoa i a ratau, i whakahoa mai ai etahi o taua iwi ki a ia ; ko te mea hoki tera i tika ai ia, mei kore kua kore e taea e ia te haere taua whenua. He maha nga ra i noho ai ia i tana kainga, ki te whakataa i ona tangata, ko etahi hoki o ona tangata kua pangia e te mate. I a ratau i noho ai i taua kainga, kihei ratau i noho mangere noa iho, engari i whakapau a Pa- rapoa i tona kaha, ki te kimi i te huarahi i oma ai te tino rangatira o taua iwi Iniana, , a, kitea ana e ia, heoi rongo tonu hold taua rangatira i te reo o Parapoa ki a hoki mai raua ki te kainga. Na ringa i te pai me te ngawari o Parapoa, i whakahoa ai taua ra- ngatira Iniana ki a ia. Na taua rangatira hoki i whakaatu ki a ia, nga huarahi katoa e taea ai e Parapoa te haere taua koraha, to- hutohungia ana mai ki a ia te ahua katoa o taua whenua me ana maunga teitei, me te kii mai hoki, ki te tae a Parapoa ki runga i aua maunga teitei, ka kitea atu e ia tetahi moana nui e takoto ake ana i raro o aua maunga. E rua tonu nga ra i haere ai ratau i taua whenua kino, Kua pangia etahi o nga tanga- ta a Parapoa e te mate, kua kore e kaha ki te haere— he mate i ata pa mai kia ratau, no te pumahu me te haunga hoki o nga repo, me te mahi kuhu haere i roto i nga ngahere- here ururua. Heoi katahi ka tonoa e Para- poa ena tangata mate, kia ata hoki marie ki Koepa noho ai, te taenga atu o aua turoro ki Koepa, katahi ka tukua mai e te tino ranga- tira o nga Iniana he tangata hou, hei arahi ia Parapoa i roto i taua whenua mohoao. I te 20 o nga ra o Hepetema ka mahue ia ratau taua pa o nga Iniana, ka haere ratau ; he mea ata whiriwhiri e Parapoa ona tangata katoa ko nga tangata kaha anake i haere i a ia. Ko te whenua i haere nei ratau, he pari, he kohatu, he ngahere ururua, rirapa ana te rakau o ro-ngahere, kaore he putanga mo te tangata; kei etahi waahi he awa hohonu, aua tonu atu ki te reinga, torohihi ana tera te rere o te wai o aua awa. He mea hanga . ki te mokihi he whitinga mo ratau i aua awa. . He nui atu te mauiui ia ratau i te haere- nga i taua whenua, e toru tekau tonu nga maero e taea ana e ratau te haere, i roto i nga ra e wha, muri iho ka mate ratau i te kore kai. Heoi i to ratau taenga ki te whenua o te- tahi iwi Iniana toa, kihei rawa taua iwi i oma ia ratau, ara, i pera me era atu iwi Ini-. ana kua mahue ake ra ia ratau, engari i rere tonu mai ki te riri kia ratau, ka rere mai ana ki te patu i a ratau, hamama haere tonu mai ai nga wana, ki ta ratau whakaaro hoki, akuanei mate tonu iho ai i a ratau nga Pa- niora. Ko a ratau na rakau riri, he kopere, he rakau noa iho nei, engari i rite tonu ki te rino te maro. No te rongonga i te tangi o te pu me te kite hoki e hingahinga haere ana etahi o ratau ki te whenna hora ai, katahi ano ka tau mai te wehi ki taua iwi, i runga i to ra- tau kore e mohio, he aha ra te take i mate ai etahi o ratau, a, he aha hoki i heke ai te toto o etahi ? Ko te wa tenei i whati ai ta- ua iwi ki ro-ngahere hunahuna ai, ka whaia e nga kuri ngau tangata a Parapoa taua iwi. Kia kore ia nei ratau e whakaaro, he iwi ki- no rawa atu te Paniora? Ki to ratau wha- kaaro hoki i kino ke atu te Paniora i nga kuri mohoao katoa o te ao. Ko te rangatira o aua Iniana, me ona ta- ngata e ono rau, i mats rawa atu i taua riri. Te mutunga o te riri, ka tomokia te pa o ta- ua iwi e Parapoa ratau ko ona tangata; ko taua pa, i te putake o te maunga whakamu- tunga e ta ana. Heoi va, katahi ka mauria katoatia e ratau nga taonga o taua pa. He nui atu te koura i roto i taua pa, me era atu kohatu utu nui hoki, mauria ana e Parapoa aua taonga uta nui o taua iwi, tuhaina ana ma ona tangata etahi, ma ana ano etahi. Otira kihai i puta katoa nga tangata o Paniora i te mate, titiro rawa atu a Parapoa kua tu etahi o ana tangata i nga pere a nga Iniana, ko era ena tangata i waiho iho e ia i te pa takoto ai. Ko ia i tahuri tonu ki te piki i taua maunga teitei: e ono tekau ma whitu tonu nga toenga o ana tangata, i kaha ki te whai i a ia ki te piki i taua maunga. 1 te ata-tu tonu ka whakahuihuia e ia nga morehu o ana tangata, katahi ratau ka piki i taua maunga teitei, he mea, nona kia wawe ratau te eke ki runga i taua maunga, i mua atu o te kahanga iho o te wera o te ra. He nui atu to ratau ngenge i te pikinga i taua maunga, i ranga i te kino o te huarahi. 1 te tekau o nga haora o te ata, ka puta ratau ki waho o te ngaherehere i oke haere ake ai ratau. Katahi hoki ka hauhau, ka angiangi mai hoki te hau, hauora ana ratau. Ia ratau e okioki ana, katahi tetahi o nga Iniana arahi ia ratau ka korero, mo tetahi waahi kai runga atu ia ratau, ka kii, "ki te tae tatau ki reira, ka kitea atu te moana nui e haeretia nei e koutou." Te rongonga o Parapoa i te korero a taua Iniana, katahi ka karanga ki ona hoa kia noho marire ratau i reira. I mea ia, ko ia te tangata tuatahi i pau nui ona whakaaro ki te kimi i taua moana, a, he mea tika kia riro ano ma ana ano e kite tuatahi taua ma- ona, heoi katahi ia ka piki ko ia anake; tona ekenga ki runga, ka kitea atu e ia taua mo- ana, e kanapa ana i te whitinga iho o nga hihi o te ra.