Te Pipiwharauroa,
he Kupu Whakamarama
NAMA 92.
NOWEMA 1905.
HUIA TANGATA KOTAHI.
ETE iwi, e nga rangatira, E pehea ana
koutou ki ta matou kupu kia whaka-
houtia ano te Kotahitanga o Waitangi?
Mehemea e whakaae ana koutou, he aha i wha-
karoa ai, te whakariterite ai i te ra, i te wahi
hei tunga mo te hui, i nga mema hoki mo taua
hui? Kua oti te Ture Muru Whenua, heoi i
mua atu i te murunga o tetahi eka kotahi kia
hohoro te karanga hui, kia rongo ai te Kawa-
natanga, me te pakeha ka wehi, ka tupato te
tango whenua; i mua atu hoki o te tuwhera-
tanga o te tango i runga i te hoko. Kahore
he wehi o te Kawanatanga i o tatou mema, he
pononga ratou na Te Hetana ko Kaihau ana
ka i puta ki waho, kahore te Kawanatanga me
te Pakeha e uhupoho ki te tangata kotahi,
engari tera e wehi i te iwi nui i te Reo Nui i
te Reo Kotahi o te Kotahitanga. Ki te ki a
etahi tangata hei painga mo te Maori te Ture
Muru. Ko te muru i runga i te reti he pai
engari ko nga wahi e kore rawa e taea e te
Maori te mahi ko nga wahi i te ngahere nui,
ko te tango ia i runga i te hoko he mea kino
rawa, kahore rawa he painga ki te Iwi Maori
ahakoa pehea te nui o te moni. Ko te mea e
ora ai, e tupu ai, e kaha ai, te Maori ehara i
te mea ma te nui o te moni, engari ma te
kaha ki te ahuwhenua. I whakawhiua te
Whanaua Iharaira i te whenua o Ihipa, i
whakamahia, otira i tupu nui ratou, i kaha, i
piki, a i te kaha rawa o te piki wehi ana te
kingi o Ihipa a whakahaua ana kia whakama-
tea nga tamariki tane katoa a nga Hiperu.
No Timi Kara te mana nui mo te whakahaere
i tenei ture, heoi kei a ia anake he tanga ma-
nawa mo te Maori i enei ra. He taha rua ia
tera ano ia e whakarongo ki te kupu a te ta-
ngata Maori, na konei matou i mea ai ko Timi
Kara hei putanga a ihu mo taua.
Hei tautoko i a Timi Kara, hei pehi i te
ngakau apo o te pakeha me whakatu to tatou
Kotahitanga. Ma tenei Kotahitanga e wha-
kaari he mema mo te Paremata, kaua ma te
Komiti Tupakaka, no te mea kotahi ano te
kanohi o taua komiti, kotahi ano hoki te ta-
ringa, a ehara hoki ratou i te iwi nui i pooti;
ma tenei Kotahitanga e whakarite he ope hei
haere ki Ingarangi hei kawe i te korero ki te
whenua matua kua takahia te Tiriti o Waita-
ngi. Katahi ano, ki ta matou whakaaro, te
take tika hei mauranga ki Ingarangi. Na
konei matou i tohe nui ai e te iwi kia hohoro
te karanga hui, engari kaua e meinga hei mahi
ngahau, ko nga mema anake me nga rangatira
e huihui. He mea pai ki te hohoro te karanga
i tenei hui, katahi ano ia te putake nui te pu-
take tino tika hei whakaaranga i tetahi Kota-
hitanga mo taua mo te Maori, hei riri, hei titiro,
hei tohutohu, i te ture kua hanga nei hei muru
i o tatou toenga whenua. He tikanga na te
pakeha ma te whakatu i te ropu ka taea ai te
mahi He ropu o nga kamura, o nga kai ma-
hi, o nga kaitui, o nga tu mahi katoa a te pa-
keha, he ropu hei akiaki i te rerewe o Turanga
nei kia hohoro ai te mahi me o nga rerewe o
etahi atu wahi, he ropu o nga tangata e hapai
ana i te Kawanatanga, he ropu o nga tangata
e whakahe ana, he ropu o nga mea katoa a te
pakeha, hei whakanui i te utu, hei whakaiti i
nga haora, hei tiaki kei tukinotia; a ko tatou
ia nei ko te Maori kia kaua he ropu, kia kaua
he Kotahitanga, hei tiaki i te pakeha kei anga |