HE KUPU WHAKAMARAMA.

NAMA 125.

GISBORNE.

AKUHATA 1908.

" He ao te rangi ka uhia. He huruhuru te manu ka rere."

kui! lull! Whitiwhitiora."

TE AUTE KARETI.

KO te maatakorero o a matou kupu mo te ahuwhenua i tera marama i ahu mo Te Aute Kareti, ara, i mea matou ko tetahi take i kore ai i whakaarohia te ahuwhenua i o matou nei ra i Te Aute he kore i whakatahuritia te ngakau ki te ahuwhenua heoi ano te mea nui i wawatangia e te ngakau ko te whiwhi ki te matau- ranga o te pakeha kia tu ai ki nga turanga o te pakeha. E kore matou e huna engari ka wha- aki tonu ko te tikanga o aua kupu a matou he

whakahe mo Te Aute. Ehara i enei ra i wha- kahe ai matou mo Te Aute, kua puta ta matou kupu i te hui o Te Kotahitanga o Te Aute i tu ki Manutuke i te tau 1904 a i te tunga o te Komihana uiui mo Te Aute i te tau 1906, ka whanui ta matou whakahe mo Te Aute, a e puta ana ano etahi kupu ma matou i te hui i tu ki Poneke me i kore ana matou i tamia. I to matou whai-korerotanga ki te aroaro o te Komihana i te tau 1906, i puta ano etahi kupu

whakamihi ma matou mo to matou kura i wha- katupuria ai matou, otira i maia ta matou kupu he nui ke atu nga hua pai o Te Aute ki te Iwi Maori me i tapiritia atu te ahuwhenua ki nga mea i whakaakona. Ko te tino tikanga o nga mahi e whakaakona ana i Te Arte i enei tau maha kua hipa nei a tae mai ki tenei ra, he whakarite i te tamaiti hei roia, hei takuta, hei minita, hei kai-whakaako. Otira tokowhia o nga tamariki o Te Aute kua tu hei roia? To- kotoru ano. Hei takuta? Tokotoru ano. Hei minita? Kotahi tekau-ma-tahi ano pea,

a kaore hoki enei tangata i tae katoa ki te tu- ranga teitei rawa o Te Aute. Ko te tokoma- hatanga o tatou minita Maori kahore i tae ki Te Aute, ahakoa e tata ana pea ki te 40 nga tau i tu ai a Te Aute kahore ano tetahi tamaiti Maori o Te Aute i tu noa ki tetahi tu- ranga teitei i roto o te Hahi, kei te rite ano ratou ki nga koroua kahore nei i whakaakona ki te reo kihi a ko o taua tino minita Maori ehara i Te Aute. Kaati heoi ano nga hua nunui o Te Aute o roto o enei tau maha, te whakaea mo nga mano pauna i whakapaua nei heoi ano ko nga takuta tokotoru, ko nga roia tokotoru. Kotahi o enei roia kua mate, a kahore matou i rongo ki ana mahi nunui, kotahi kua whaka- rerea te mahi roia kua aru ke i nga mahi paamu, a ko te whakamutunga kei te whakaaroaro ano ki te mahi paamu. E haere ana pea ki te 500 katoa nga tamariki kua whakaakona ki Te Aute a o roto o tenei 500 tokoono ano nga tino hua, o roto o nga tau e 40 nuku atu ranei. Ka ui matou, kei hea te 494 ? I wharikitia ranei tenei tini hei pikitanga mo te tokoono ki te matau- ranga? I rite rawa mo Te Aute te kupu a te pakeha e ki nei he Arewhaha Ma, he horo kai noa iho kahore e rite nga kai. Ko te tikanga mo o tatou kura ko te whai i te paina mo te toko maha, ehara i te mea ko te tami i te tokomaha kia puta ai he painga mo te tokoruarua. Pai ke atu me i tamia te tokoono i te ngaro noaiho o te 494 o te 47 noa ranei. Na ki to matou nei whakaaro me i whakaakona ana tenei ope e 500 ki nga mahi ahuwhenua penei kua matoru noa atu taua te Iwi Maori i enei ra ki roto o te ahuwhenua, tena koa, katahi ano taua ka korikori, i te mea hoki kua riro nei te nuinga o taua whenua i te pakeha, kua tokomaha hold o