HE KUPU WHAKAMARAMA.

NAMA 126.

GISBORNE.

HEPETEMA 1908.

" He ao te rangi ka uhia, He huruhuru te manu ka rere."

kui! kui! whitiwhitiora.

TE KIRI MANGU.

KEI tenei rerenga o ta tatou mokai etahi korero mo te tukinotanga a nga pakeha o Amerika i nga mangumangu, etahi korero ano hoki mo te Iwi Maori, he korero kino, he korero tawai, whakahawea. I te hui i Poneke i puta ano etahi kupu mo te whakahawea o te pakeha ki nga iwi kiri mangu, kiri parauri ranei, a i oti he motini whakahe mo taua whakaaro. He mea nui tenei hei whakaarohanga ma tatou. E tino mohiotia ana e kore rawa te Maori e whakaaetia kia moe i roto o nga paparakauta o Taranaki, a kua whai nga paparakauta o Whanganui i tenei tikanga. Ki ta matou rongo ko te take i penei ai enei paparakauta he kino no nga Maori, he paruparu, he mau i nga taonga o roto o nga ruma. Ki te mea he tika tenei whakapae na nga Maori ano i hanga he ngakau kino ki roto ki nga pakeha; no ratou te he ka tau te he ki te iwi Maori katoa. Inakoa i whakatu whare kai tetahi wahine pakeha o Taranaki ki Turanga nei, no te tomonga atu o etahi taitamariki ka peia ki waho, kua kari ra hoki te haunga o te Maori ki tona ihu. I peia a Apirana Ngata ratou ko ona hoa i roto o tetahi whare kai i Heretaunga i te mea he Maori ratou. I whakaaetia e te, kai-tirotiro o nga Hohipera ko Tutere Wi Repa he takuta mo te Hohipera o Turanga nei, no Ie taenga mai ki te komiti o te Hohipera o Turanga

kaore i whakaaetia no te mea he Maori a Tutere. He tikanga na nga tima te pei i te Maori ma te ihu ahakoa mo te kei tona tikiti, ko te kamupene o Hutata Paaka te kamupene tino penei tana tikanga. Tera ano etahi kinonga o te pakeha ki te Maori kei o matou hoa e mohio ana, kahore ano kia taemai ki o matou taringa. Ka hokia ano ta matou kupu he mea nui rawa tenei e pa ana ki a taua ki te Iwi Maori katoa, he pai kia heke tenei ngakau whakahawea o te pakeha ki to taua kiri, akuanei pea ka piki haere, ka kore e whakaae- tia a tatou tamariki kia noho tahi me nga tamariki pakeha penei me te Maori e kore nei e whakaaetia kia uru ki nga whare-tira o Taranaki, a ko wai ka hua ko wai ka tohu kei te haere mai pea te ra e kore ai te Maori e whakaaetia kia haere ma nga huarahi tangata. Me pehea taua e taea ai te nei mate nui te kaupare atu. E kore e taea e taua te hanga he ngakau mo te pakeha, e pai ai anake ana kupu mo taua, engari ko te mea nui hei whainga ma taua kia kore he taunga mo nga kupu taunu a te pakeha ara ki te noho taua ki te papara- kauta kia ma kaua e paru ki te kai ki nga whare pakeha kaua e kino te kai, e kai horo, e puku kai ranei—ka makona ano kaati, kaua e puru tonu tae ana ki te tangaakai. Kia pai te haere i nga huarahi kaua e tuhatuha, e panga noa i te anga koura i te kaingaakino, kaua e rore noa i nga marae o nga whare waipiro, e nohonoho noa ranei i nga marae o nga whare hokohoko, i hanga hoki nga whare hei hokohokonga ehara i te mea