NAMA 128.

GISBORNE.

" He ao te rangi ka uhia, He huruhuru te manu ka rere."

NOWEMA 1908.

Kui! Kui! Whitiwhitiora."

KINGI TATARAMOA.

KUA puta ano etahi kupu ma matou mo tetahi kingi nui, e utu takoha nei nga iwi katoa, ara, mo Kingi Tupakaka, a tenei ano tetahi kingi nui e peehi nei i te Iwi Maori ki raro i tona mana tiotio, mana putaratara, ko tona ingoa ko Kingi Tataramoa. Ehara ia i te mea e whakaae ana te iwi katoa ki tona mana, heoi ano ko nga Maori anake i rere ke nei te waihangatanga o ratou na whakaaro i porangi ai ratou ki te whakatu i te tataramoa hei kingi mo ratou. Kei te mohio pea koutou ki te kupu whakarite a lotama i korerotia ra e ia mo nga tangata o Hekeme (Whakarite ix, 6-15). I mea nga rakau ki te whakatu kingi mo ratou, a tono ana ratou ki te oriwa hei kingi mo ratou, ko te oriwa ia kahore i pai no te mea he nui tona painga ki te Atua ki te tangata. Na, ka mea nga rakau ki te piki; " Haere mai hei kingi mo matou." Ko te piki ia kahore i whakaae no te mea, he nui tona painga i ona hua reka. Katahi ka mea nga rakau ki te waina: " Haere mai koe hei kingi mo matou," otira ka mea te waina ki a ratou he painga ano tona ki te Atua ki te tangata, heoi e kore ia e pai kia kopikopiko noa ia ki nga mahi a nga rakau. No te korenga o nga rakau papai e whakaae ki te tono a nga rakau hei kingi mo ratou katahi ratou ka haere ki te taraheke, ara ki te tataramoa, hei kingi mo ratou, ko te whakahokinga mai a te tataramoa:

Ki te mea he pono ta koutou whakawahi i a au hei kingi mo koutou. Haere mai ki raro i toku taumarumarutanga iho okioki ai, a ki te kahore, kia puta atu he ahi i roto i te taraheke hei kai i nga hita o Repanona." Ko te aronga tenei o te kupu whakarite a lotama. Ko, Api- mereke he tama na Kireono, ko lotama te whakaotinga, ko o raua tuakana i kohurutia e Apimereke a whakaturia ana ia e nga tangata o Hekeme hei kingi mo ratou. Ko te tikanga o te kupu whakarite a lotama ko nga tama paipai a Kireona ara a lerupara te oriwa, te piki te waina, he tangata totika enei, engari kahore i whakaae ki te whakarere i a ratou na mahi pai kia tu ai hei kingi mo nga tangata o Hekeme ko nga tangata o Hekeme nga rakau—me hua ake pea he ingoa mo ratou e ko Ngati-rakau. No te korenga o nga tangata totika e tahuri maihi ta ratou tono kingi ka whakaturia e ratou he tatara-

moa, he tangata kino, he tangata kore tikanga noa iho hei kingi mo ratou, ko Apimereke.

Waihoki he iwi taua te Maori e whakanui ana i o taua tino tangata nunui i nga ra ka huri nei, kaore o taua tupuna i whakatu noa i na ware, i nga tangata kuare, i nga tangata kikino, i nga tutua hei rangitira, hei kai tohutohu hei kai arahi mo ratou; i mohio hoki ratou e kore te matapo e ahei te arahi i te matapo, kei tokorua, tokorua atu ki te waikeri. Kahore ratou i whakatu tataramoa hei kingi mo ratou. Otira i enei ra, tera ano he wahanga kei roto o te Iwi Maori, kahore e whai ana i te oriwa i te piki i te waina hei rangatira, hei kingi mo ratou,