HE KUPU WHAKAMARAMA.

NAMA 131.

GISBORNE.

" He ao te rangi ka uhia, He huruhuru te manu ka rere."

PEPUERE 1909.

"Kui! Kui! Whitiwhitiora."

HON. APIRANA TURUPA NGATA.

I WHAKAATURIA e matou i tera mara- ma te whakaturanga a te Pirimia i a Api- rana Ngata hei minita mo te Karauna, a kati e mea ana matou ki te ata whakataki marire i nga korero i nga mahi hoki a Apirana Ngata me ona whakaakoranga, ehara i te mea hei whakama- namana engari hei whakaatu. Tera ano hoki etahi tangata i te ki o ratou ngakau i te hae ka- ore e kitea e ratou he take e hari ai ratou i te whakanuinga i a Apirana, no te mea he whaka- nui i te Iwi Maori katoa, he whakahonore te whakanuinga te whakahonoretanga i a Apirana. Kua rongo ano matou i etahi korero tipua a te tangata mo Apirana Ngata, he take ano hoki tenei i whakahuatia i kore ai e tika ia kia tu hei mema mo te Paremata, ara, e kore e mu- tu mai tona whakaaro i te turanga mema engari ka tawhai atu ki te turanga minita tae atu ki te turanga Pirimia. He mea kino rawa ki etahi tangata te tu minita te tu Pirimia. Kei a ratou e mohio ana te he nga he ranei, ki a matou nei hoki kahore he he, engari he pai ana- ke. Mehemea he he te tu minita kati he he ano hoki te tu mema. Ko te hiahia o nga mema katoa ko te tu hei minita he tohu honore hoki tera he turanga e nui ai nga mahi e oti. Ko te Kawanatanga te kai-hanga ture, na konei he mea pai rawa te uru atu o tetahi Maori ki roto ki te ropu o te hungahunga ture, kia hamu- mu atu ai te reo, "E peneitia, peratia; kaua tenei kaua tera he taikaha rawa tenei wha- kangawaritia."

He nui te koa i pa mai ki a matou i to ma- tou rongonga ai kua tu Apirana Ngata hei mi- nita, a, he maha nga take. Kua tu ano he minita Maori mo mua atu engari i rere ke i to Apirana turanga. Ko Timi Kara te awhekai- he tuatahi ki te tu hei minita, engari he mea whai nui nana taua turanga. I tona timatanga he Apitihana ia, he mema Maori, no muri mai ka tu hei mema pakeha, ka uru ki te ta- ha Kawanatanga. I tona turanga hei Minita i puritia tonutia e Te Hetana ki a ia ano te turanga minita mo te taha Maori, no muri rawa mai katahi ano ka tu a Timi ki tona tu- ranga inaianei. Ko te whakaturanga i a Mahuta hei minita he mahi hangarau, he turaki i tona ingoa kingi, he poapoa kia uru ia ki te taha Kawanatanga, kia whakatuwheratia ai ona whe- nua ki te pakeha. No te tunga o Te Waari hei pirimia ka panga a Mahuta. Tena ko to Apirana Ngata tunga hei minita na te kaha, na te matau, na te ngakau tapatahi. I te nui o te hiahia o te Pirimia kia uru Apirana ki te ropu o ana apiha whakatokomahatia ana e ia nga minita. Me i kore ana a Timi Kara kua tu tonu ko Apirana hei minita mo te taha Maori, otira he wa poto noa ka whiwhi ia ki te turanga o tetahi minita nui, ko to matou whaka- aro pono ia e taea & ia nga turanga minita katoa i waho atu o te Minita Maori, ara, Minita whenua, ahuwhenua, kura, mahi, aha ranei. E kore matou e miharo ki te tu o Apirana Ngata hei pirimia, a e tino mohio ana matou, ki re ora roa ia, ko ia hei Maori tuatahi ki te wha- kanaititia ara ki te huaina hei Ta. He aha i kore ai? Kua whakanaititia nga iwi katoa ko taua anake ko te Maori kaore ano.

He tino whakatauki na ratou na nga taita-