TE TOHUTOHU TIKA MA TE RANGATIRA. HE kupu mana te kupu a te tangata e whakahemohemo ana; me he mea he rangatira ia, a he tino tangata pai, ka tino puritia atu ana kupu whakamutunga ki te iwi. E rua nga tino take i puritia ai ana kupu; tuatahi na te mea he kupu i hanake i roto i to ngakau. Ko te tangata hoki e whakahemohemo ana kaore he tinihanga i roto i a ia, ko te mea e tino kitea iho ana e tona ngakau, he mea e ora ai tona iwi i muri i a ia, ko tana tena e whakaatu mai ai. Tuarua na te ahua o te tangata nana te kupu. He rangatira ia, he tangata pai. He oha aua kupu nana ki tona iwi. I tena ahuatanga ka puritia e ratou aua kupu, hei whakahoki mai i tona ahuatanga ki a ratou. He maha o tatou rangatira kua ngaro ki te po, a kaore he mea kotahi o ratou i hapa te whaikupu iho ki te iwi. Ko te mea nana ratou i whakakaha ki te waiho kupu iho, na te ahua o te noho a te Pakeha raua ko te Maori. He kite no ratou i nga raruraru kei mua i te Maori e takoto mai ana, ka tahuri ratou ki te tohutohu. Ko te aronga o a ratou tohutohu katoa ko enei kupu na, " Kia mau ki te whakapono; kia mau ki te Tiriti o Waitangi; kia mau ki te Ture." Kei te mau ranei te iwi ki enei tohutohu, kaore ranei? Mo te taha ki te whakapono, kei te kimkimi noa atu. Kaore i rite ki te hiahia o nga tangata kua riro. Mo te taha ki te Tiriti o Waitangi, kua maha nga korerotanga o te Kawanatanga kua kore noa atu taua Tiriti, na te Maori ano i takahi. Mo te taha ki te Ture, me patai ake tatou, ko tewhea ture? Mehemea ko te ture o te rangimarie, o te aroha, me te ata noho, e pai ana; engari kei roto hoki tena i te whaka- pono. Ko te whakapono anake o enei kei te marama i a tatou, engari kaore i te ano mana- kotia atu. Ko etahi e rua nei, kei te korerotia, kei te paingia; engari kaore noki e mohiotia atu to raua ahua. Inaianei kua tata rawa mai na mate i hiahia hei o tatou rangatira ki te kaupare atu ki a ratou tohutohu. Me ki ake matou inaianei ki o tatou morehu rangatira e ora nei, kaore tahi he painga o te tohutohu, engari o te mahi. Kua puta nga kupu a nga tangata matau, o te taha pakeha, o te taha Maori, ko te ora mo te Maori kei te mahi. Whakamahia na whenua. Kaore ia matou inaianei i te korero mo tena taha, engari mo te taha ki nga oha. Ko to tatou ora kei te matauranga; ehara i te mea matauranga ki te kura, engari ki nga mahi katoa. Ko te whakaaro rangatira o Ngapuhi ki te whakatu i a Te Rangihiroa hei mema mo ratou, hei tohu ki a tatou i te pai o te matauranga. Engari na te kaha ano te Rangihiroa, tapiri atu ki te awhina a te Kawanatanga i tae ai ia ki tera tuna. Kua mutu te awhina o te Kawanatanga i, nga tamariki Maori i nga kura nunui. Apopo tatou pohara ai i tena tu tangata. Ka nui nga, tai. tamariki e tipu ake nei tera e penei me enei kua kitea nei, ko te mate kaore ratou; e, tae ki nga kura nunui. Na mehemea i penei te oha a etahi o tatou rangatira whai rawa kua ngaro, ara i waiho i tetahi moni hei whangai mo tetahi tamaiti Maori ki nga kura nunui, penei kua rawaka nga tangata hei hautu mo te tatou waka e. karapotia nei e nga tuatea o te moana. Ehara