| | |||||||||||||
| Pipiwharauroa HE KUPU WHAKAMARAMA. NAMA 139 GISBORNE. " He no te rangi ka uhia, He huruhuru te manu ka rere." OKETOPA 1909. "Kui! Kui! Whitiwhitiora." TE ROPU TURAKI WAIPIRO O NGA WAHINE WHAKAPONO. NO nga ra o tenei marama ka tae mai a Pani Te Tau, wahine a Taiawhio Te Tau, o Wairarapa, raua ko Hera Tarena ki te whakahaere i te tikanga pehi waipiro ki waenga- nui i nga wahine o Turanga nei. He mahi hou tenei ki waenganui i a taua i te iwi Maori, kua pukengatia ia ki roto i te iwi pakeha. He nui te kaha o enei wahine ki te mahi i ta raua mahi, a he nui ano hoki te hihiko mai o nga wahine o roto o Turanga ki te haina ki a raua taunaha, ki te whakatu Ropu hoki ki nga takiwa. Ko nga kainga kua taea e raua ko Te A rai, ko Te Kuri, ko te Wainui me te Muriwai. Ko te nui enei o nga wahine i haina i enei kainga: Te Arai, 21; Te Kuri, 25; Wainui, 13; Muri- wai, 37 Ko nga kainga kei te toe ko Parihimanihi ko te Karaka me Whangara. He nui atu te koa o te ngakau mo enei wahine i tuku nei i a raua ki tenei mahi. He tohu tenei no te ora kei te mau ano i roto i te iwi Maori. I enei wa ka huri ake nei he waewae tapu te waewae wa- hine ki te tu i te, marae, nonaianei ka nuku atu i te tu i te marae ka haere ki etahi atu wahi whakahaere ai i nga tikanga pai. I mua tata ake nei kotahi ano te kura rahi mo nga kotiro Maori, ko tera i Hukarere. Ko te take i pera ai na te mea ko te whakaaro i mua kore noaiho he. tino paingia o te whakaako i nga wahine. Mo muri tata ake nei ka kitea kaore tahi he paingia o te whakaako i te tane ki te kore te wahine e whakaakotia, hei te marenatanga atu o te tane ki te wahine kaore e rite ta raua haere, ka kukume ke tetahi ka kukume ke te- tahi. Ka eke ki te kupu e kiia ra ka tuki te hoiho ka whana te kau. Ku tu he kura kotiro ki Wikitoria ki Turakina. Ahakoa ano enei kei te hoki ano nga whakaaro o etahi tangata ki te ahua o mua kei te mea, " He aha ano te painga a nga kotiro nei." Ki ta matau titiro kua tae mai tenei ki te wa e whakatika ai nga wahine ki te rapu i te ora mo te iwi. Kua takoto te tauira e enei wahine kua tae mai nei ki roto o Turanganui-a-Tiki, kua kitea hoki te hihiko o nga wahine ki te whai i ta raua tauira. Ko nga Hekeretari o nga Ropu kua whakaaturia ki konei ko nga kotiro i hoki mai nei i nga kura, kua whai mahi ratou inaianei. Ko nga mea enei e koa nei o matou ngakau. I roto i nga kupu whaka- marama o te kaupapa Turaki Waipiro a nga wahine nei e penei ana etahi kupu," E tika ana enei mea (nga mahi pai i runga ake) kia mahia e tatou katoa, no te mea kei te wahine te tikanga ki te whakakaha ki te whakangoikore ranei i tana tane. He mahi nui ta tatou i te ao nei kua tukua mai e te Atua ki a tatou te mana whaka- tipu tangata ki te ao. Kei a tatou te ahua o nga tangata o enei whakatipuranga e heke iho nei. Koia i tika ai kia whakaaro nui tatou ki enei tikanga." Na he kupu tika katoa enei, ko te take tenei o te whakamihi o te ngakau ki te mahi a enei wahine. Kei te koka te wai ora o te tamaiti, ki te he te koka ka he hoki te tamaiti, ka hiroki, ka kaha kore mo nga mahi o te ao. Ko te wawata a te ngakau kia waiho tenei hei timatanga mo te wahine ki te whaka.- puta i tona mana i te kainga. Ko te wahine te rangatira o te whare o te tangata, ki te kore he |